Zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego dokonuje się w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności lub współpracy.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność i osoba z nią współpracująca podlegają zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA bądź tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Twórcy i artyści dokonują zgłoszeń do ubezpieczeń w ciągu 7 dni od dnia otrzymania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, ustalającej datę rozpoczęcia wykonywania działalności.
Zmiana danych
W przypadku zmiany danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia ZUS o powyższym przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponowne zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zawierające prawidłowe dane.
Ubezpieczenie chorobowe
Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego, które jest dobrowolne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, następuje w terminie wybranym przez ubezpieczonego, nie wcześniejszym jednak niż data złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może nastąpić od dnia wskazanego we wniosku, jeżeli zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nastąpi w wyżej wymienionych terminach. Złożenie wniosku następuje na formularzu ZUS ZUA.
Zbieg tytułów
W przypadku zbiegu tytułów do podlegania ubezpieczeniom społecznym, w wyniku którego osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba z nią współpracująca podlega dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, zgłoszenie następuje na druku ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Na druku ZUS ZUA osoba prowadząca pozarolniczą działalność dokonuje zgłoszenia, jeżeli przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Zgłoszenia tego dokonuje w terminie przez siebie wybranym, przy czym termin ten nie może być (podobnie jak w przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) wcześniejszy od daty złożenia wniosku o objęcie ubezpieczeniami. Na druku ZUS ZUA osoba dokonuje również zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Na druku ZUS ZZA dokonuje zgłoszenia osoba, która podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, tzn. np. osoba, która nie przystąpiła do ubezpieczeń społecznych.
Formularz ZUS ZFA
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność jako płatnik składek na własne ubezpieczenia społeczne i m.in. osób z nią współpracujących zobowiązana jest również do złożenia druku zgłoszenia płatnika składek ZUS ZFA - Zgłoszenie płatnika składek-osoby fizycznej. Zgłoszenie ZUS ZFA składa się w jednostce terytorialnej ZUS w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z aktualnego programu informatycznego udostępnionego przez Zakład. Do przekazywanego zgłoszenia płatnik jest zobowiązany dołączyć kopie decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP i zaświadczenia urzędu statystycznego o nadaniu aktualnego numeru REGON. Zgłoszenia tego dokonuje w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych, przy czym dokonuje go także w przypadku opłacania składek wyłącznie na własne ubezpieczenia. Jeżeli płatnik składek posiada więcej niż jeden rachunek bankowy, a także gdy adres prowadzenia działalności jest inny niż adres siedziby, osoba prowadząca pozarolniczą działalność wypełnia dodatkowo formularze: ZUS ZBA Informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek i ZUS ZAA Adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek.
Wyrejestrowanie z ubezpieczeń
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba z nią współpracująca, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA. Zgłoszenie wyrejestrowania osoba prowadząca pozarolniczą działalność zobowiązana jest złożyć w terminie 7 dni od zaistnienia tego faktu. Osoba ta dokonuje również wyrejestrowania płatnika składek na druku ZUS ZWPA. Wyrejestrowaniu i ponownemu zgłoszeniu do ubezpieczeń podlega również osoba, w stosunku do której uległ zmianie tytuł ubezpieczenia, rodzaje ubezpieczeń i terminy ich powstania.
W formularzu ZUS ZWUA jako datę wyrejestrowania należy wpisywać datę, od której ubezpieczony nie podlega już ubezpieczeniu. Jeśli na przykład osoba podlegała ubezpieczeniom z tytułu pozarolniczej działalności do 15 kwietnia 2007 r. włącznie, powinna się wyrejestrować z datą 16 kwietnia 2007 r.
Dokumenty rozliczeniowe
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność ma obowiązek obliczać, opłacać oraz rozliczać należne składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za siebie, za każdy miesiąc kalendarzowy, w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność opłacająca składki wyłącznie za siebie jest uprawniona do rozliczania wypłaconych w danym miesiącu zasiłków rodzinnych oraz pielęgnacyjnych, to świadczenia te również wykazuje w wymienionej deklaracji rozliczeniowej.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby współpracujące nie mają obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejne miesiące, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej (lub załączonych do deklaracji imiennych raportach miesięcznych) zadeklarowały do podstawy wymiaru składek:
- na ubezpieczenia społeczne - kwotę w wysokości nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, obowiązującej je i osoby współpracujące,
na ubezpieczenia społeczne - kwotę w wysokości nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, obowiązującej je i osoby współpracujące,
- na ubezpieczenie zdrowotne - kwotę w wysokości nie niższej niż 75% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, obowiązującej je i osoby współpracujące i nie nastąpi żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego.
Z obowiązku comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych zwolnione są również osoby prowadzące pozarolniczą działalność lub osoby z nimi współpracujące opłacające wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Ponadto, począwszy od dokumentów rozliczeniowych za czerwiec 2006 r., osoby prowadzące pozarolniczą działalność, niezależnie od obowiązujących je zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej i/lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego będzie spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego lub przeciętnego wynagrodzenia.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą rozliczająca składki za siebie, osobę współpracującą lub inne osoby ubezpieczone (np. pracowników, zleceniobiorców) przekazuje odpowiednio: raport imienny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach ZUS RCA, raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne ZUS RZA, raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA, deklarację rozliczeniową ZUS DRA.
