Oznaczenia towarów (znaki towarowe)
Znakiem towarowym może być również ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania. Obok firmy i oznaczenia przedsiębiorstwa jest to zatem kolejny element służący wyróżnianiu na konkurencyjnym rynku.
Różnicę pomiędzy poszczególnymi rodzajami oznaczeń dobrze widać na przykładzie przedsiębiorcy XYZ sp. z o.o., który prowadzi np. sklep pod nazwą „ABC”, w którym sprzedaje produkty importowane i oznaczone przez siebie znakiem „ZYX”. W tym przypadku firmę, oznaczenie przedsiębiorstwa i znak towarowy stanowią różne oznaczenia.
Zobacz: Polski a europejski konsument - gwarancja i reklamacja
Pomiędzy firmą a znakiem towarowym istnieje jedna podstawowa różnica wynikająca z funkcji tych oznaczeń. Firma indywidualizuje w obrocie przedsiębiorcę, a znak towarowy ma wyróżniać towary jako pochodzące od konkretnego przedsiębiorcy (z konkretnego przedsiębiorstwa). Podobnie jak w przypadku oznaczenia przedsiębiorstwa, a w odróżnieniu od firmy, jeden przedsiębiorca może oznacza swoje towary lub usługi wieloma różnymi oznaczeniami (znakami towarowymi).
Znak towarowy, który jest tożsamy z firmą przedsiębiorcy, jest często nazywany znakiem firmowym.
Zobacz: Zakaz konkurencji w umowie między przedsiębiorcami
Procedura przed Urzędem Patentowym
Znaki towarowe powszechnie kojarzone są ze znakami zgłoszonymi do Urzędu Patentowego, na które udzielone zostało prawo ochronne. Jednakże żaden przepis nie wymaga, aby znak towarowy został formalnie zgłoszony do Urzędu Patentowego. Stąd też możliwa jest ochrona również znaków towarowych niezarejestrowanych, a to na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Na znaki towarowe mogą zostać udzielone prawa ochronne. Przeprowadzenie procedury przed Urzędem Patentowym wiąże się z koniecznością uiszczenia opłat.
Zobacz serwis: Mała firma
Podstawową cechą, którą muszą charakteryzować się znaki zgłaszane do Urzędu Patentowego, jest zdolność do odróżniania towarów. Nie udziela się bowiem praw ochronnych na oznaczenia, które:
- nie mogą być znakiem towarowym;
- nie mają dostatecznych znamion odróżniających.
Nie mają dostatecznych znamion odróżniających oznaczenia, które:
- nie nadają się do odróżniania w obrocie towarów, dla których zostały zgłoszone;
- składają się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności;
- weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych.
Zobacz też: Ochrona dóbr osobistych przedsiębiorców
Ustawa – Prawo własności przemysłowej zawiera również szereg innych okoliczności powodujących niemożność udzielenia prawa ochronnego (por. np. art. 131, 132).
Procedura przed Urzędem Patentowym kończy się wydaniem decyzji o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym. Prawo ochronne na znak towarowy może zostać, na wniosek uprawnionego, przedłużone dla wszystkich lub części towarów, na kolejne okresy dziesięcioletnie.
Zobacz: Nowe prawa konsumenta – poradnik
Warto wskazać, że samo uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nie oznacza, że prawo to będzie zawsze skuteczne wobec przedsiębiorców posługujących się identycznym bądź podobnym oznaczeniem. Może bowiem zdarzyć się na przykład tak, że przedsiębiorca, zgłaszając znak towarowy do Urzędu Patentowego, wie, że inny przedsiębiorca wcześniej rozpoczął używanie w obrocie identycznego znaku. W takiej sytuacji, nawet pomimo udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy przedsiębiorcy, który później rozpoczął używanie znaku, ochrona w sporze może zostać udzielona nie temu podmiotowi, lecz temu, który wcześniej rozpoczął używanie oznaczenia, mimo iż ten drugi podmiot nie dokonał zgłoszenia w Urzędzie Patentowym
Ochrona znaków towarowych
Jak wskazano to już wyżej, ochrona znaków towarowych możliwa jest nie tylko w przypadku znaków, na które zostało udzielone prawo ochronne, ale również w przypadku znaków towarowych niezarejestrowanych. W pierwszym przypadku podstawa ochrony będą przede wszystkim przepisy ustawy – Prawo własności przemysłowej, a w drugim – przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Zobacz: Fundusze dla firm oferowane przez państwo
Ochrona zarejestrowanego znaku towarowego możliwa jest zarówno w przypadku samego zagrożenia naruszenia prawa, jak i w przypadku dokonanego już naruszenia.
Uprawniony z prawa ochronnego bądź osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać zaprzestania działań grożących naruszeniem prawa (art. 285 ustawy – Prawo własności przemysłowej).
Naruszenie prawa ochronnego
Ustawa definiuje z kolei pojęcie naruszenia prawa ochronnego. Naruszenie takie polega na bezprawnym używaniu w obrocie gospodarczym:
- znaku identycznego do zarejestrowanego znaku towarowego w odniesieniu do identycznych towarów;
- znaku identycznego lub podobnego do zarejestrowanego znaku towarowego w odniesieniu do towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje w szczególności ryzyko skojarzenia znaku ze znakiem towarowym zarejestrowanym;
- znaku identycznego lub podobnego do renomowanego znaku towarowego, zarejestrowanego w odniesieniu do jakichkolwiek towarów, jeżeli takie używanie może przynieść używającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego.
Zobacz: Firma na drodze do zmian. Jak wyjść zza zakrętu na prostą?
Środki ochrony
Zgodnie z art. 296 ustawy – Prawo własności przemysłowej osoba, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, lub osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać od osoby, która naruszyła to prawo
- zaniechania naruszania,
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
- a w razie zawinionego naruszenia również naprawienia wyrządzonej szkody:
- na zasadach ogólnych albo
- poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego.
Sąd, rozstrzygając o naruszeniu prawa, może orzec, na wniosek uprawnionego, o będących własnością naruszającego bezprawnie wytworzonych lub oznaczonych wytworach oraz środkach i materiałach, które zostały użyte do ich wytworzenia lub oznaczenia. W szczególności sąd może orzec o ich wycofaniu z obrotu, przyznaniu uprawnionemu na poczet zasądzonej na jego rzecz sumy pieniężnej albo zniszczeniu. Orzekając, sąd uwzględnia wagę naruszenia oraz interesy osób trzecich (art. 286 ustawy – Prawo własności przemysłowej).
Zobacz również: Używanie cudzego znaku towarowego – licencje
Na koniec należy również wskazać, że prawo ochronne na znak towarowy może być unieważnione, w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawowe warunki wymagane do uzyskania tego prawa.
Niezarejestrowane znaki towarowe
Niezarejestrowane znaki towarowe mogą być chronione na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W orzecznictwie często dopuszcza się również na tej podstawie ochronę zarejestrowanych znaków towarowych. W takiej sytuacji ustawa ta poszerzałaby ochronę tych znaków przyznaną na podstawie ustawy – Prawo własności przemysłowej.
Zobacz: Intercyza a prowadzenie własnej firmy
W przeciwieństwie do ochrony na podstawie ustawy – Prawo własności przemysłowej, ochrona na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie będzie oparta na formalnym zgłoszeniu znaku, lecz na jego faktycznym używaniu w obrocie.
Podstawowym przepisem ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pozwalającym na ochronę znaków towarowych jest art. 10, zgodnie z którym czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich. Czynem nieuczciwej konkurencji jest również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone powyżej, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi.
Zobacz również: Jak od 1 lipca 2015 r. zmienią się zasady rozliczania zakupu laptopów i telefonów do firmy
Dla ochrony znaków towarowych kluczowa w powyższym przepisie będzie możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do pochodzenia towarów albo usług. Jako „pochodzenie towarów albo usług” należy tu bowiem w szczególności rozumieć ich pochodzenie od konkretnego przedsiębiorcy. A to jest właśnie podstawowa funkcja znaków towarowych – odróżnianie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Przyjmuje się, że ochrony na podstawie powyższego przepisu może poszukiwać ten przedsiębiorca, który jako pierwszy użył spornego oznaczenia w obrocie, aczkolwiek często wymaga się, aby przedsiębiorca ten sam używał tego oznaczenia zgodnie z prawem.
W konkretnej sytuacji możliwe będzie również powołanie innych przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w tym jej klauzuli generalnej.
Katalog roszczeń, z którymi może wystąpić poszkodowany został już omówiony powyżej przy okazji omawiania ochrony prawa do firmy na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.