Umowa użyczenia jest umową nazwaną znajdującą swoje szczegółowe uregulowanie w art. 710 – 719 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93 ).
Definicja
Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Umowa użyczenia jest umową jednostronnie zobowiązującą w której biorący korzysta z rzeczy cudzej w sposób określony przez użyczającego. Świadczeniu Użyczającego nie odpowiada świadczenie Biorącego, bowiem nie jest on zobowiązany do żadnych świadczeń – nie jest zatem to umowa wzajemna [1]. Jak wynika z powyższej definicji umowa użyczenia jest umową nieodpłatną. Celem umowy użyczenia jest niesienie bezinteresownej pomocy osobie, która tej pomocy oczekuje[2].
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Forma
Zawarcie umowy użyczenia nie jest uzależnione od zachowania formy szczególnej. Może zostać zawarta w dowolny sposób m.in. pisemny, ustny, dorozumiany. Dla celów dowodowych zalecam aby strony zawarły umowę w formie pisemnej.
Strony umowy
Użyczający – podmiot zobowiązujący się zezwolić na bezpłatne używanie rzeczy,
Biorący – podmiot używający rzeczy.
Sposób używania
Strony w umowie użyczenia powinny precyzyjnie określić sposób używania rzeczy. Gdyby jednak takiego ustalenia nie dokonały biorący może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Przepisy regulujące umowę użyczenia wskazują, iż bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania. Umowa użyczenia nie uprawnia Biorącego do oddania rzeczy użyczonej do używania przez osoby trzeciej chyba, że taki zapis (zezwalający) wynika bezpośrednio z umowy.
Jak prawidłowo zawierać umowy?
Czas trwania umowy
Jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas oznaczony użyczenie kończy się z nadejściem umówionego terminu. Jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas nie oznaczony, użyczenie kończy się, gdy Biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić.
Przepisy kodeksu cywilnego dopuszczają przedwczesne zakończenie umowy użyczenia, sytuacji, w której biorący używa rzecz:
- w sposób sprzeczny z umową, właściwościami lub przeznaczeniem rzeczy albo
- powierza rzecz bez upoważnienia innej osobie
- a także wtedy gdy rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów, których nie przewidywał przy zawarciu umowy
Żądanie zwrotu rzeczy przed upływem terminu zakończenia użyczenia, w przepisanych prawem okolicznościach jest niezależna od tego, czy umowa została zawarta na czas oznaczony czy nieoznaczony.
Samozatrudnienie a zawarcie umowy o współpracę
Wady rzeczy użyczonej
Niekiedy może okazać się, że rzecz użyczona ma wady. W takiej sytuacji, użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć. Aby można było zatem mówić o odpowiedzialności użyczającego musi istnieć związek przyczynowy między brakiem informacji o wadliwości rzeczy a szkodą. Użyczający chcąc zatem uwolnić się od odpowiedzialności musi poinformować biorącego do używania o wadliwości rzeczy. W piśmiennictwie przyjmuje się, że zawiadomienie biorącego o wadliwości przedmiotu umowy, jako okoliczność zwalniająca użyczającego od odpowiedzialności, może być skutecznie tak długo zgłoszone, jak długo wadliwy przedmiot umowy nie wyrządzi szkody. Może ono zatem nastąpić także już po wydaniu przedmiotu umowy[3].
Odpowiedzialność
Biorący do używania jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy (casus mixtus), jeżeli jej używa w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, albo gdy nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności powierza rzecz innej osobie, a rzecz nie byłaby uległa utracie lub uszkodzeniu, gdyby jej używał w sposób właściwy albo gdyby ją zachował u siebie. Ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających odpowiedzialność biorącego spoczywa na użyczającym.
Kto ponosi odpowiedzialność za działania naprawcze?
Przedawnienie
Roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do terminów przedawnienia wskazanych w treści art. 118 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
Terminy przedawnienia roszczeń majątkowych
Zakończenie umowy użyczenia
Po zakończeniu użyczenia biorący do używania lub osoba trzecia, której biorący powierzył rzecz do używania, obowiązani są zwrócić użyczającemu rzecz w stanie nie pogorszonym. Biorący nie ponosi jednak odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania. Użyczający musi się zatem liczyć z pogorszeniem rzeczy, nawet wynikłym z procesu upływu czasu.
Umowa użyczenia nie jest umową pożyczki. Pomimo tego, że w życiu codziennym pojęcia te stosowane są zamiennie rządzą się one odrębnymi przepisami.