W razie zbycia jedynego posiadanego udziału, to w miejsce zbywcy wchodzi do spółki nabywca – bez zmiany umowy spółki. Zarząd musi sporządzić nowa listę wspólników i zgłosić ten fakt do KRS.
Udziały w spółce z o.o. mogą być:
1. Podzielne – można je podzielić zbywając część udziały innemu podmiotowi, tzn. udział jest podzielny jeżeli wspólnik może posiadać tylko jeden udział,
2. Niepodzielne – gdy wspólnik może posiadać więcej niż jeden udział i wtedy wspólnik może zbyć ułamkową część jednego lub wszystkich posiadanych udziałów.
Zobacz: Zmiana umowy spółki z o.o.
Zbycie części udziału jest dopuszczalne o ile umowa tak stanowi, powstaje wtedy nowy udział, którego wartość nominalna wynosi co najmniej 50 zł. Jeżeli wspólnik posiada więcej udziałów i zbywa ułamkową część jednego lub kilku udziałów, to między zbywcą i nabywcą powstaje wspólność prawa udziałowego.
Nie ma przeszkód, aby wspólnik mógł zastawiać swój udział w spółce, musi to jednak przewidywać umowa spółki. Zastawienie nie upoważnia zastawnika do wykonywania praw udziałowych zastawcy. Jego zaspokojenie następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Zarówno zbycie jak i zastawienie udziału wymaga pod rygorem nieważności formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Zobacz: Przymusowe umorzenie udziałów w spółce z o.o.
Ograniczenia w zbyciu udziałów dotyczą jedynie czynności rozporządzających, a nie zobowiązujących tzn. wspólnik może zawrzeć umowę zobowiązującą do przeniesienia udziału lub praw z udziału w przyszłości. Może to dotyczyć wszystkich udziałów w spółce, poszczególnych wspólników, bądź części udziałów posiadanych przez poszczególnych wspólników. Ograniczenia te mogą wynikać z umowy lub z ustawy np. spółki produkujące i obracające bronią i materiałami wybuchowymi.
Porównaj: Jak umorzyć udziały w sp. z o.o.?
Umowa spółki powinna także określać, kto udziela zgody na zbycie udziału, może to być zarząd, Rada Nadzorcza, bądź poszczególni wspólnicy, a nawet osoba trzecia czy organ administracji. Jeżeli umowa nie stanowi kto udziela zgody to robi to zarząd, przy czym jest to cały zarząd, a nie jego poszczególni członkowie. Musi być w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Powinna być w zasadzie udzielona przed zbycie, ale również sanuje zbycie udzielona po fakcie.
W razie odmowy, wspólnik zainteresowany może wystąpić o zgodę do sądu rejestrowego, który może stwierdzić, że istnieją ważne powody do udzielenia zgody (np. brak możliwości uiszczenia przez wspólnika dopłat do udziałów lub zmiana przedmiotu działalności spółki). Sąd jednocześnie stwierdza, że w określonym czasie spółka może przedstawić swojego kandydata na nabywcę, który następnie prowadzi ze zbywcą rokowania. Jeśli rokowania nie dojdą do skutku to zbywca lub wspólnik może wystąpić do sądu o ustalenie ceny zbycia udziału. Zwykle sąd ustala tę cenę według wartości bilansowej. Sąd jednocześnie ustala termin w którym ustalony przez spółkę nabywca musi dokonać zapłaty za udział. Jeżeli dokona zapłaty, to takie postanowienie sądu zastępuje dokument przejścia udziału na nabywcę.
Zobacz: Zbywanie udziałów spółki z o.o. - ograniczenia
W umowie można ustalić, że w razie zbycia udziału nabywca musi zapłacić określoną cenę za udział. Zazwyczaj dzieje się tak, gdy cena ta jest wyższa niż wartość nominalna udziału, a cała nadwyżka idzie na kapitał zapasowy spółki. Identyczne warunki wyrażenia zgody przez spółkę na zbycie udziału są gdy zgody udziela Rada Nadzorcza lub wspólnik.
W razie śmierci wspólnika jego udziały zostają nabyte przez spółkę celem umorzenia poprzez obniżenie kapitału zakładowego lub z czystego zysku, chyba że umowa spółki stanowi, że udziały te przechodzą na wszystkich lub niektórych spadkobierców. Oznacza to, że jeżeli spółka nabywa udziały w celu umorzenia umowa pod rygorem nieważności umorzenia powinna określić zasady spłaty spadkobierców, tzn. według jakiej wartości (bilansowej, nominalnej) dokonają spłaty.
Jeżeli udziały są tej samej wartości nominalnej to spadkobiercy mogą otrzymać ułamkową wspólność praw udziałowych lub udziały mogą zostać podzielone zgodnie z postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. Zasady spłaty spadkobierców muszą być określone w umowie pod rygorem wyłączenia zapisu o wyłączeniu wspólników od dziedziczenia.
Polecamy serwis Umowy w firmie
Przejście udziałów na innego wspólnika powinno być zgłoszone spółce. Kodeks spółek handlowych nie podaje formy zawiadomienia, czyli może nastąpić telefonicznie, faxem lub pisemnie, ale dla skuteczności zawiadomienia musi być dołączony do niego dowód przejścia udziałów. Zawiadomienia może dokonać zarówno zbywca jak i nabywca. Jeżeli robi to nabywca, to zarząd wykreśla zbywcę z listy wspólników i przestaje on korzystać z praw korporacyjnych i majątkowych, zaś nabywca nie także nie korzysta z tych praw, bo spółka nie otrzymała dowodu przejścia udziału. Nie ma znaczenia że zarząd powziął wiadomość o zbyciu, decyduje zawiadomienie spółki wraz z dowodem przejścia.
Po zbyciu udziału zarząd wykreśla dotychczasowego wspólnika z księgi udziałów, dokonując wpisu nowego wspólnika. Zawiadamia sąd rejestrowy przesyłając nową listę wspólników. Powinni tą nową listę podpisać wszyscy członkowie zarządu lub wyjaśnić dlaczego nie zrobili tego wszyscy np. jeden przebywa za granicą. Księga udziałów zawiera informacje ile poszczególni wspólnicy mają udziałów, jaka jest ich wartość nominalna oraz wartość łączna. Może być prowadzona w formie elektronicznej, można zlecić jej prowadzenie bankowi lub biuru maklerskiemu. Ma to znaczenie przy wypłacie np. dywidendy bowiem dostają ją tylko wspólnicy wpisani do księgi udziałów na dzień podjęcia uchwały o ustaleniu dywidendy do wypłaty, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Zobacz: Czym są udziały uprzywilejowane w spółce z o.o.?
Autorka artykułu jest prawnikiem, specjalistą w zakresie prawa prasowego, gospodarczego, autorskiego oraz własności przemysłowej - kancelaria@mbrzozowska.pl, www.mbrzozowska.pl