Jak i kiedy przedawniają się roszczenia z weksla?

Przedawnienie przedawnieniu nierówne

Przedawnienie ma zdyscyplinować wierzyciela, aby dochodził roszczeń w określonym terminie. Jeśli on minie, a wierzyciel nic nie zrobi, to dłużnik uwalnia się od zobowiązania.

Zgodnie z przyjętą w prawie cywilnym zasadą niemal każde roszczenie majątkowe przedawnia się (art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego). Przy wekslach dotyczy to zarówno roszczeń ze stosunku stanowiącego podstawę wystawienia weksla (stosunek podstawowy), jaki i tego powstałego na skutek podpisania i wydania weksla (stosunek wekslowy).

Zobacz: Jakie są skutki podpisania weksla?

W obu wypadkach sąd uwzględnia przedawnienie na zarzut dłużnika. Jeżeli dłużnik w procesie nie podniesie zarzutu przedawnienia, to sąd mimo upływu terminu przedawnienia wyda orzeczenie zasądzające.

Polecamy: Nowe technologie w pracy księgowych

W prawie wekslowym (pw) przedawnienie zostało uregulowane w sposób niepełny i inaczej niż w kodeksie cywilnym. To pierwsze określa terminy przedawnienia (art. 71 pw) oraz jego skutki (art. 76 pw), w zakresie zaś jego zawieszenia i przerwania odsyła do kodeksu cywilnego (art. 72 pw). Podstawowa różnica między tymi regulacjami sprowadza się do skutków prawnych upływu terminu przedawnienia.

Zobacz również serwis: Windykacja

Roszczenie ze stosunku podstawowego

Różnice te mają szczególne znaczenie, gdy weksel in blanco pełni funkcję zabezpieczającą. Po podpisaniu i wydaniu weksla niezupełnego, obok dotychczasowego stosunku prawnego łączącego dłużnika i wierzyciela (podstawowy), powstaje nowa relacja (stosunek wekslowy). Służy ono zabezpieczeniu tego pierwszego. Istotne jest zatem, jak przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego wpływa na stosunek wekslowy.

Gdy upływa termin przedawnienia, dłużnik może uchylić się od spełnienia należnego wierzycielowi świadczenia ze stosunku podstawowego (art. 117 § 2 k.c.). Oznacza to, że podnosząc zarzut przedawnienia, dłużnik odmawia wykonania zobowiązania z tego stosunku, a wierzyciel nie ma prawa doprowadzić do przymusowego spełnienia świadczenia w drodze postępowania sądowo-egzekucyjnego.

Zobacz: Jak prawidłowo wystawić weksel?

Zobowiązanie naturalne

Roszczenie to jednak nie wygasa. Staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym, tzn. mimo że nadal istnieje, dłużnik może skutecznie uchylać się od jego wykonania.

Jakie skutki przy stosunku wekslowym

Przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego będzie wpływało na stosunek wekslowy wyłącznie przy wekslu, który pierwotnie został wystawiony jako dokument in blanco. Weksel zupełny to bowiem dokument zawierający zobowiązanie abstrakcyjne, które odrywa się od podstawy gospodarczej, w związku z jaką został wystawiony.

Zobacz również: Wzory weksli

Dla weksla pierwotnie wystawionego jako niezupełny należy rozważyć dwa odrębne przypadki. Po pierwsze, gdy został on uzupełniony po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Po drugie, gdy - co prawda wypełniono go przed upływem tego terminu, ale zanim złożono powództwo o zapłatę z weksla - roszczenie ze stosunku podstawowego przedawniło się.

Przedawnienie przed uzupełnieniem...

Weksel in blanco można uzupełnić jedynie przed upływem terminu przedawnienia roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego, które zostało zabezpieczone wekslem. Jeżeli zatem wekslem in blanco gwarantowano transakcję sprzedaży towaru, to można go uzupełnić w ciągu dwóch lat od dnia następującego po upływie terminu płatności ceny sprzedaży (art. 554 Kodeksu cywilnego).

Zadaj pytanie: Forum prawników

Wraz z upływem terminu przedawnienia ze stosunku podstawowego wygasa upoważnienie do uzupełnienia weksla in blanco, udzielone wierzycielowi przez dłużnika wekslowego. Wierzyciel wekslowy, który wypełni weksel po tej dacie, naraża się na zarzut, że uzupełnił dokument z naruszeniem porozumienia.

...i po uzupełnieniu

Jeżeli dłużnikowi w wyniku przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego wolno uchylić się od jego zaspokojenia (art. 117 § 2 k.c.), to trudno odmówić mu prawa odmowy spełnienia świadczenia ze stosunku wekslowego.

Co to oznacza dla wierzyciela?

W obu wypadkach wierzyciel może złożyć powództwo z weksla, a gdy dłużnik nie podniesie zarzutów, sąd zasądzi zgodnie z żądaniem pozwu. Jeśli jednak podniósłby zarzuty, to spór ze stosunku wekslowego przenosi się na poziom stosunku podstawowego. Sąd musi wtedy ocenić okoliczności powoływane przez dłużnika.

Zobacz: Korzystanie z weksla w działalności gospodarczej

Mija termin roszczenia wekslowego

Podstawowa różnica między przedawnieniem z kodeksu cywilnego a z prawa wekslowego dotyczy skutków upływu jego terminu. W wyniku przedawnienia roszczenia wekslowego wygasa zobowiązanie zawarte w wekslu. Po upływie terminu przedawnienia wierzyciel nie może już dochodzić zapłaty z weksla. Nie musi to jednak oznaczać dla niego utraty wszelkich roszczeń wobec dłużnika. Wierzycielowi pozostają do wyboru dwie strategie procesowe - roszczenie ze stosunku podstawowego lub roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia.

Zobacz również serwis: Wierzyciel i dłużnik

Wolno mu dochodzić zapłaty ze stosunku podstawowego, o ile dokument pełnił funkcję zabezpieczającą, a roszczenie pozawekslowe jeszcze się nie przedawniło.
Niezależnie od funkcji, jaką miał weksel, wierzyciel ma także prawo dochodzić zapłaty za bezpodstawne wzbogacanie zgodnie z art. 76 pw. W takim wypadku odpowiedzialność ponosi wyłącznie wystawca weksla własnego, którego zobowiązanie wekslowe wygasło na skutek przedawnienia. Nie ponoszą jej indosanci. Ponadto roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia wygaśnięcia zobowiązania wekslowego.

Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA