Przyjmuje się, że zwłoka to zawinione działanie dłużnika np. opieszałość w wykonywaniu zleconych prac, która doprowadziła do przekroczenia terminu końcowego inwestycji. Uzależnienie istnienia zwłoki od winy wykonawcy robót powoduje, że kary umowne zastrzeżone na wypadek zwłoki w spełnieniu świadczenia nie mogą zostać naliczone jeśli terminy przekroczono z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe np. ulewne deszcze, opady śniegu, czy niskie temperatury powietrza. Są to bowiem czynniki niezależne od woli wykonawcy.
Opóźnienie i przekroczenie umownego terminu
Możliwe jest jednak zastrzeżenie kar umownych na wypadek opóźnienia czyli przekroczenia umownego terminu wykonania dzieła bez względu na przyczynę. W umowie o roboty budowlane możliwe jest rozszerzenie odpowiedzialności wykonawcy na zasadzie określonej w art. 473 § 1 kodeksu cywilnego.
W świetle tego przepisu, dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Niezbędne jest jednak sprecyzowanie okoliczności, za które dłużnik przyjmuje swoją odpowiedzialność. Niewątpliwie, w takiej umowie może znaleźć się przykładowo rozszerzenie odpowiedzialności za przekroczenie końcowego terminu odbioru robót niezależnie od przyczyny.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Zobacz również: Czym jest kara umowna? - WZÓR
Stanowisko sądów
Powyższą możliwość dopuścił również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2003 r. IV CKN 300/01, stwierdzając, że:
Z art. 471 kodeksu cywilnego wynika, że dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody spowodowanej nie tylko jego zawinionym zachowaniem ale także innymi okolicznościami. Przepis art. 473 kc zaś jednoznacznie pozwala na to aby krąg okoliczności, o których mowa w art. 471 kc został przez ustawę lub umowę stron rozszerzony. Za jak najbardziej dopuszczalną, na tle wspomnianych przepisów uznać więc należy możliwość, iż odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy może przysługiwać wierzycielowi jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie będzie następstwem innych okoliczności, niż tylko zawinione zachowanie dłużnika. Nie ma też żadnych przeszkód, aby strony umówiły się, że odszkodowanie to przybierze, również i wtedy postać kary umownej.
Polecamy: Faktury 2014
W innym wyroku stwierdził również, że:
Przepis art. 473 § 1 kodeksu cywilnego wymaga oznaczenia w umowie okoliczności zaostrzających odpowiedzialność dłużnika (wskazania szerszego lub węższego zamkniętego kręgu tych okoliczności). W umowie można wprawdzie wskazać, że dłużnik ma odpowiadać za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu ściśle określonych okoliczności przypadkowych, a nawet za siłę wyższą niemniej ogólne stwierdzenie o pełnej odpowiedzialności bez ich oznaczenia jest niewystarczające.
(Tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2002 r. IV CKN 1553/00)
Także w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 września 2010 roku wydanego w sprawie o sygn. akt: V ACa 267/2010 (Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2011/1 poz. 5 str. 28) podkreślono, że:
W sytuacji gdy strony umowy zastrzegły w sposób wyraźny i jednoznaczny, że na rzecz zamawiającego zastrzeżona została kara umowna za opóźnienie w przekazaniu określonego w umowie przedmiotu odbioru, a nie tylko w przypadku opóźnienia zawinionego (zwłoki) powód nie może podnosić zarzutu, że opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy powstało na skutek okoliczności, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności, skoro roszczenie o zapłatę kary umownej powstaje w tym przypadku na sam fakt opóźnienia bez względu na przyczynę.
Zobacz: Odmowa odbioru robót budowlanych
Autor: Piotr Konieckiewicz