W Niemczech obowiązuje zasada wolności działalności gospodarczej, co oznacza, że mogą ją tam zakładać i prowadzić na równych prawach zarówno obywatele tego kraju, jak i obcokrajowcy z innych państw Unii Europejskiej. Konieczność posiadania specjalnych uprawnień dotyczy m.in. adwokatów oraz służby zdrowia.
Wszyscy mają prawo do pomocy krajowej i rządowej, a zarejestrowanie działalności gospodarczej nadaje automatycznie prawo pobytu w Niemczech. Jednak obowiązkowo trzeba zgłosić się w Urzędzie Meldunkowym (Buergeramt) i przedstawić dowód zgłoszenia działalności gospodarczej w Urzędzie ds. Gospodarki (Gewerbeamt). Dopiero wtedy uzyskuje się zaświadczenie o prawie pobytu. Osobom, które podjęły samodzielną działalność gospodarczą, przysługuje nieograniczone prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terenie Unii Europejskiej.
Zasady prowadzenia działalności gospodarczej są w Niemczech bardzo zbliżone do tych, jakie obowiązują w Polsce. Tu i tam trzeba zarejestrować firmę, zdobyć numer identyfikacji podatkowej, założyć konto bankowe, prowadzić rachunkowość i systematycznie płacić podatki. Przed podjęciem działalności należy dokonać analizy potrzeb i możliwości, starannie oszacować koszty przedsięwzięcia i podjąć decyzję co do formy prawnej zakładanego przedsiębiorstwa.
Zobacz: Swoboda przedsiębiorczości a swoboda świadczenia usług w UE
Jak krok po kroku założyć firmę w Niemczech?
Rozpoczęcie działalności, niezależnie od jej formy prawnej, wymaga zgłoszenia tego na specjalnym formularzu (Gewerbeanzeige - Verordnung) we właściwym dla siedziby firmy Urzędzie ds. Gospodarki lub Urzędzie Porządkowym gminy lub dzielnicy (Gewerbeamt lub Ordnungsamt). Następnie inwestor może (w przypadku działalności na własny rachunek nie jest do tego zobligowany przez ustawę) lub musi (w przypadku spółek osobowych i kapitałowych) dokonać wpisu swojej działalności gospodarczej do Rejestru handlowego w Sądzie Rejestrowym (Amtsgericht). Urząd ds. Gospodarki informuje właściwy Urząd Skarbowy (Finanzamt), Zawodowe Towarzystwo Ubezpieczeniowe (Berufsgenossenschaft), Urząd Inspekcji Przemysłowej oraz Izbę Przemysłowo-Handlową lub Izbę Rzemieślniczą o każdej dokonanej u siebie rejestracji firmy. Warto podkreślić, że każde przedsiębiorstwo działające na terenie Niemiec ma obowiązek przynależeć do jednej z wymienionych wyżej izb i z tego tytułu opłacać składki członkowskie.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że samo przyjęcie zgłoszenia działalności gospodarczej przez Urząd ds. Gospodarki nie upoważnia do jej uruchomienia; do tego wymagane jest zezwolenie, czyli uzyskanie Karty Rzemieślniczej (Handwerkskarte) lub np. wpis do Rejestru Rzemiosła, który obejmuje m.in. przedsiębiorców budowlanych. Warto podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi umowami międzynarodowymi, Polacy mogą podjąć działalność gospodarczą na terenie Niemiec, pod warunkiem że miejscowe władze uznają ich kwalifikacje, a dochody pozwolą na samodzielne utrzymanie. Wszelkie koncesje i pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej należy uzyskać jeszcze przed rejestracją w Urzędzie ds. Gospodarczych. Wskazana jest też konsultacja z innymi tamtejszymi specjalistami, tj. notariuszem, adwokatem i doradcą podatkowym, jak również zalecana jest wizyta w banku oraz lokalnej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Jest to bardzo ważne ze względu na ewentualną potrzebę uzyskania zezwoleń i koncesji, wymaganych w danej branży, oraz kwestii dotyczącej samej nazwy spółki.
Zobacz: Rejestracja firmy w CEIDG
Formy prowadzenia działalności w Niemczech
W Niemczech można prowadzić działalność gospodarczą, korzystając z następujących form organizacyjnoprawnych:
1. działalność na własny rachunek, przedsiębiorstwo jednoosobowe (Einzelunternehmen, selbstständige Erwerbstätigkeit)
2. oddział (Zweigniederlassung),
3. filia, przedstawicielstwo (Betriebsstätte, unselbständige Zweigstelle),
4. spółka cywilna (Gesellschaft bürgerlichen Rechts - GbR),
5. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung - GmbH),
6. spółka jawna (offene Handelsgesellschaft - oHG),
7. spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft -KG),
8. spółka akcyjna (Aktiengesellschaft - AG).
Zobacz: Rozwiązywanie sporów transgranicznych na podstawie Europejskiego Nakazu Zapłaty
Spółka z o.o.
Najpopularniejsza spośród wymienionych wyżej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH). Może ją stworzyć nawet jedna osoba; zawsze jednak umowa musi być poświadczona przez notariusza. Nazwa spółki może być dowolna, pod warunkiem że odróżnia się od już istniejących, o czym decyduje Izba Przemysłowo-Handlowa.
Największe zalety tego typu spółki to jej duża elastyczność oraz szerokie możliwości dopasowania postanowień umowy do rodzaju działalności i potrzeb wspólników. Na przykład dopuszcza się wyłączenie osobistej odpowiedzialności wspólników i ograniczenie ponoszonego przez nich ryzyka do wysokości wkładów. Możliwe jest tworzenie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością poprzez wniesienie zarówno wkładów pieniężnych, jak i rzeczowych. Nazwa takiej spółki musi zawierać dodatek: „mit beschränkter Haftung”. Jej wpis do Rejestru handlowego podlega ogłoszeniu przez sąd w formie publikacji w czasopiśmie „Bundesanzeiger”, które jest wydawane przez Federalne Ministerstwo Sprawiedliwości oraz w co najmniej jednej gazecie. Po zarejestrowaniu spółki w Rejestrze handlowym jeden egzemplarz wyciągu z tego rejestru musi zostać złożony w Urzędzie Komunalnym, w którym zgłoszono podjęcie działalności zarobkowej przez firmę. Minimalny kapitał zakładowy tego rodzaju spółki to 25 tys. euro.
Warto wiedzieć, iż spółkę z o.o. w Niemczech można założyć również wedle tzw. procedury uproszczonej. Wówczas jednak można wnieść do niej wyłącznie wkłady pieniężne (w odróżnieniu od spółki z o.o. zakładanej w „zwykłym” trybie, kapitał założycielski może wynieść mniej niż 25 tys. euro), liczba wspólników nie może przekroczyć trzech osób, a zarząd musi być jednoosobowy.
Zobacz: Samozatrudnienie w Hiszpanii
Samodzielna działalność zarobkowa w Niemczech
Zakładanie oraz prowadzenie spółek w Niemczech jest dość skomplikowane, a przede wszystkim wymaga dużych nakładów finansowych. Prostsze i mniej kosztowne jest założenie samodzielnej działalności gospodarczej, czyli jednoosobowej firmy. Nie musi być ona wpisana do Rejestru handlowego, choć uwiarygodnia to przedsiębiorcę w oczach partnerów, oraz nie wymaga się prowadzenia pełnej księgowości ani sporządzania bilansu. Osoba prowadząca w Niemczech samodzielną działalność zarobkową (ein Selbständiger) stanowi jednoosobowe przedsiębiorstwo (Einzelunterehmen) podlegające regulacjom Kodeksu cywilnego (Bürgerliche Gesetzbuch - BGB). Taka firma działa na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez gminy i dzielnice. Należy podkreślić, że niemieccy urzędnicy żądają udokumentowania odpowiednich kwalifikacji zawodowych, znacznych środków finansowych i biznesplanu, który uwiarygodni powodzenie przedsięwzięcia.
Zobacz: JEREMIE zapewni firmie lepszy dostęp do finansowania zewnętrznego
Przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej należy się upewnić i sprawdzić, czy dla prowadzenia danej działalności konieczne jest uzyskanie odpowiedniego pozwolenia, koncesji bądź poświadczenie kwalifikacji zawodowych. Na przykład:
1. posiadanie koncesji konieczne jest w: gastronomii, transporcie, handlu obwoźnym, ubezpieczeniach, ochronie, usługach dla osób niepełnosprawnych, handlu bronią, produkcji leków,
2. posiadanie dyplomu mistrzowskiego niezbędne jest w przypadku niektórych rodzajów rzemiosła,
3. uznanie kwalifikacji zawodowych , i/lub spełnienie określonych warunków finansowych w przypadku osób wykonujących niektóre z grupy tzw. wolnych zawodów (np. zawody prawnicze).
Ciekawą i niskonakładową formą testowania rynku niemieckiego jest forma tzw. biura przedstawicielskiego, nazywanego potocznie reprezentacją (unselbständige Zweigniederlassung). Takie biuro pokazuje obecność polskiego przedsiębiorstwa na rynku niemieckim, nie ma jednak własnej osobowości prawnej, a jego utworzenie nie podlega wpisowi do Rejestru handlowego. Jednak biuro musi występować pod zarejestrowaną w Polsce nazwą. Mimo to wymagane jest jego zgłoszenie we właściwym miejscowo Urzędzie ds. Gospodarczych (Gewerbeamt). Niewątpliwymi zaletami biura są stosunkowo prosta oraz tania procedura jego zakładania oraz minimalne obowiązki wobec niemieckich organów administracyjnych. Zatem utworzenie go może stanowić pierwszy krok aktywności na rynku niemieckim.
Zobacz: Jak sprawdzić zagranicznego kontrahenta
Kwestie podatkowe
Zasady opodatkowania Polaków prowadzących firmy w Niemczech reguluje umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Polscy przedsiębiorcy muszą płacić podatek dochodowy w Niemczech, nie muszą natomiast rozliczać dochodów uzyskanych za granicą w Polsce.
Wspieranie inwestycji zagranicznych na terenie Niemiec należy do kompetencji krajów związkowych. W każdym z nich funkcjonuje regionalna agencja ds. wspierania inwestycji obsługująca zarówno przedsiębiorców krajowych, jak i zagranicznych. Ponadto agencje te mają swoje oddziały informacyjno-promocyjne poza granicami Niemiec, których zadaniem jest zachęcanie do inwestowania na terenie danego landu, np. poprzez przejęcie istniejącego tam zakładu. Realizowane programy wspierania przedsiębiorców, także zagranicznych, są finansowane ze środków Unii Europejskiej przeznaczonych na rozwój regionalny. Ponadto każda gmina posiada możliwości przyznawania takim inwestorom własnych subwencji i dotacji dotyczących m. in. programów badawczo-rozwojowych. Głównym koordynatorem dla wspierania potencjalnych inwestorów zagranicznych jest Biuro Pełnomocnik Rządu ds. Inwestycji Zagranicznych (Bundesbeauftragte für ausländische Investitionen), którego siedziba znajduje się w Berlinie.
Zobacz: Jak oddelegować pracownika do Niemiec?
Materiały powstały w ramach projektu „Uproszczenie procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez ich elektronizację i wdrożenie idei „Jednego Okienka” w ramach Działania 5.3 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzi 2007-2013 wsparcie na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej.