Praktyka zawierania umów inwestycyjnych przede wszystkim wychodzi na przeciw przedsiębiorcom, którzy dysponują odpowiednim know-how i innowacyjnością, ale nie mają kapitału, żeby wcielić swoje pomysły w życie. Oczywiście, zdarzają się umowy inwestycyjne między stronami, które na równi finansują inwestycję, ale nie są one aż tak kluczowe dla współpracy stron.
Co to jest umowa inwestycyjna?
Umowa inwestycyjna określa relacje między stronami inwestycji oraz funkcjonowanie spółki. Jej postanowienia skupiają się przede wszystkim na uregulowaniu kierunku i tempa rozwoju wspólnego przedsięwzięcia biznesowego oraz zabezpieczenia zwrotu z inwestycji dla podmiotu zapewniającego kapitał (inwestora). Z tego względu, kluczowymi postanowieniami umowy inwestycyjnej są warunki zbywania udziałów, sposoby na przejęcie kontroli nad spółką oraz metody wyjścia z inwestycji.
Zawarcie umowy inwestycyjnej ma na celu szczegółowe opisanie i ujęcie w ramy czynności prawnej (zobowiązania) wszystkich ustaleń biznesowych między stronami, żeby uniknąć rozbieżnych interpretacji tych ustaleń w przyszłości. Ustalenia biznesowe nakładają się tu na przepisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu spółek handlowych.
Polecamy: Ulgi na rozwój i innowacje w PIT i CIT. Zmiany 2021
Jakie są typowe postanowienia umowy inwestycyjnej?
Umowa inwestycyjna składa się najczęściej z postanowień regulujących:
- strukturę udziałową spółki obecnie i w przyszłości,
- oświadczenia i zapewnienia,
- harmonogram transz finansowych (rundy finansowania),
- zasady ładu korporacyjnego, z uwzględnieniem zasad powoływania organów i funkcjonowania spółki,
- uregulowanie szczególnych praw i obowiązków stron, np. zakaz działalności konkurencyjnej, nakaz wyłączności operacyjnej,
- ograniczenia w zbywaniu i obciążaniu udziałów, klauzule przeciwrozwodnieniowe (anti-dilution),
- prawo pierwszeństwa,
- liquidation preference,
- vesting,
- prawo pociągnięcia (drag along),
- prawo przyłączenia (tag along),
- prawo odkupu (put option),
- załączniki, np. projekt umowy spółki, dokumenty zabezpieczające transakcję, itp.
Poniżej opisane zostało kilka z kluczowych dla założycieli postanowień umowy inwestycyjnej, choć z całą pewnością nie wyczerpuje to ich charakterystyki. Umowa inwestycyjna składa się bowiem w dużej mierze z postanowień, które nie wynikają bezpośrednio z żadnych przepisów polskiego prawa. Z drugiej strony, klauzule te wykształcały się głównie w praktyce rynku brytyjskiego, to też ich bezrefleksyjne wykorzystywanie, w oderwaniu od zasad ogólnych Kodeksu cywilnego i Kodeksu spółek handlowych może oznaczać ich bezskuteczność.
Zakaz konkurencji i nakaz wyłączności operacyjnej
Postanowienia o zakazie konkurencji wymagają precyzji. Niezbędne jest wskazanie jaka działalność uważana będzie za konkurencyjną oraz przez jaki czas zakaz ten ma obowiązywać. Nie można przecież uczynić nikogo dożywotnim więźniem tylko jednej działalności. Należy również wskazać na sankcję za naruszenie zakazu konkurencji, a z drugiej strony, określić wynagrodzenie za przestrzeganie tego zakazu. Zakaz konkurencji może być ustanowiony w trakcie członkostwa w spółce, ale może też obowiązywać przez jakiś czas po wyjściu ze spółki.
Nakaz wyłączności operacyjnej zmierza natomiast raczej w kierunku zmuszenia założycieli do koncentrowania się na pracy zawodowej na rzecz spółki. Nie ma na celu zakazania podejmowania innej działalności. Z tego względu, nakaz ten określa się najczęściej przez wskazanie czasu jaki założyciele mają poświęcać na pracę na rzecz spółki.
Co to jest klauzula lock-up?
Klauzula ma na celu uniemożliwienie zbycia udziałów przez określony czas. Może dotyczyć wszystkich lub tylko niektórych udziałów. Zbycie pomimo zakazu powoduje bezskuteczność zbycia, a także może powodować obowiązek zapłaty kary umownej lub umorzenie udziałów.
Co to jest klauzula antyrozwodnieniowa?
Postanowienia te zabezpieczają wspólnika przed obniżeniem procentowego udziału w kapitale zakładowym. Wspólnikowi, na rzecz którego zastrzeżono to uprawnienie, w razie emisji nowych udziałów, przydzielane są dodatkowe udziały. W ten sposób jego pakiet praw udziałowych nie ulega procentowemu uszczupleniu, kosztem uszczuplenia udziału pozostałych wspólników. Skutkiem naruszenia tej klauzuli jest obowiązek wypłaty odszkodowania lub kary umownej.
Pierwszeństwo i pierwokup
Prawo pierwszeństwa wykonywane jest przed zawarciem przez innego wspólnika umowy zbycia udziałów. Jest to prawo do nabycia udziałów od innych wspólników przed osobami trzecimi lub przed innymi wspólnikami, na warunkach określonych w umowie z potencjalnym nabywcą.
Natomiast prawo pierwokupu wykonywane jest już po zawarciu umowy z potencjalnym nabywcą, z tym, że umowa ta powinna być warunkową umową zbycia udziałów. Cel i skutek prawa pierwokupu jest taki sam jak prawa pierwszeństwa. Umowa zawierana jest pod warunkiem, że uprawniony nie skorzysta ze swojego uprawnienia.
Co to jest drag along i tag along?
Drag along to przymuszenie pozostałych wspólników do sprzedaży udziałów w spółce podmiotowi wskazanemu przez wspólnika uprzywilejowanego, jeżeli podmiot ten zgłasza chęć nabycia większej liczby udziałów niż posiada wspólnik uprzywilejowany. Z uprawnienia tego korzysta się poprzez złożenie wobec wspólników żądania zbycia udziałów na warunkach zbycia, na które zgodził się wspólnik zbywający. Warunkami skuteczności tej klauzuli są odsunięcie w czasie możliwości skorzystania z tej klauzuli, uzależnienie od określonego zdarzenia lub określenie ceny minimalnej oferty.
Tag along to uprawnienie do przyłączenia się do transakcji zbycia dokonywanego przez innego wspólnika. Na wspólniku zbywającym ciąży wówczas obowiązek zagwarantowania wspólnikowi uprzywilejowanemu, że jego udziały zostaną kupione.
Maciej Wierzchowiec. Młodszy Prawnik. Młodszy Prawnik w Dziale Prawa dla Biznesu Kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni
Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA