Według resortu gospodarki, który wraz z Ministerstwem Sprawiedliwości, pracował nad projektem zmian, rozwiązywanie sporów w drodze mediacji i arbitrażu nie cieszy się popularnością – liczba ugód zawieranych w wyniku mediacji nie przekracza 1 proc. spraw rozpoznawanych przez sądy. Jako jedną z głównych barier, która hamuje rozwój mediacji, zidentyfikowano brak wiedzy o mediacji i innych sposobach polubownego rozwiązywania sporów.
Dlatego, jak poinformowało w komunikacie Centrum Informacyjne Rządu, wiele propozycji zawartych w nowych przepisach ma uświadomić stronom sporu, że mediacja może być alternatywą wobec procesu sądowego i może zakończyć konflikt w tańszy, szybszy i mniej sformalizowany sposób.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Zwiększeniu popularności mediacji mają służyć zachęty o charakterze ekonomicznym, np. zwolnienie od opłaty sądowej wniosku o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem, możliwość zwolnienia od kosztów mediacji sądowej osób ubogich.
Zachęty mają skłonić strony do podejmowania prób polubownego rozwiązania sporu, zarówno przed skierowaniem sprawy do sądu, jak i w toku postępowania na jak najwcześniejszym jego etapie. Planowane jest również wprowadzenie systemu usprawnień w procesie cywilnym takich jak: ułatwienie wyboru mediatora z publicznie dostępnej listy mediatorów stałych czy jak najszybsze przekazywanie danych kontaktowych stron mediatorowi.
Czy outsourcing zasobów informatycznych jest korzystny dla firm?
Rozwiązanie sporu w drodze polubownej ma ułatwić przedsiębiorcom prowadzenie działalności i pozwoli kontynuować współpracę pomiędzy firmami, co z reguły nie jest możliwe po długotrwałym i kosztownym procesie sądowym.
Najważniejsze zmiany, które wprowadza projekt, to według komunikatu CIR, m.in. wprowadzenie obowiązku informowania w pozwie o podjęciu próby polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. W wypadku, gdy nie podjęto takiej próby, powód powinien wyjaśnić przyczyny. Ma to uświadomić stronom, że każdy spór powinien zostać poprzedzony oceną, czy sprawa może zostać zakończona polubownie, a sędziemu ułatwi podjęcie decyzji o skierowaniu stron do mediacji w toku postępowania sądowego.
Od stycznia 2015 r. zmiany w funkcjonowaniu KRS
Projekt zakłada także wzmocnienie obowiązku informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania. Sędzia powinien ocenić, czy sprawa może zostać rozwiązana poprzez mediację oraz nakazać stronom wzięcie udziału w spotkaniu informacyjnym, podczas którego uzyskają informację na temat mediacji, albo wezwać strony na posiedzenie niejawne. Skierowanie stron do mediacji będzie możliwe na każdym etapie sprawy, a także więcej niż raz w toku postępowania.
Kolejną zmianą jest uporządkowanie kwestii proceduralnych dotyczących mediacji: strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora. Mediator będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przestąpieniu stron do mediacji, dane kontaktowe stron sąd przekaże mediatorowi w jak najkrótszym czasie. Mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do 3 miesięcy. Jeżeli nie dojdzie do wszczęcia mediacji przedsądowej z powodów niezależnych od wierzyciela (np. druga strona nie wyrazi zgody na mediację), wierzyciel zachowa pozytywne skutki związane z przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia, jeżeli wniesie pozew w terminie 3 miesięcy.
Jak można wycofać się z mediacji?
Nowa ustawa ma także prowadzić nowe wymagania dotyczących kwalifikacji mediatorów stałych w celu zagwarantowania wysokiej jakości usług. Mediatorzy posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności będą mogli zostać wpisani na (dostępną w Internecie) listę stałych mediatorów.
Projekt przewiduje także zaliczenie kosztów mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd do kosztów sądowych, co umożliwi zwolnienie osób niezamożnych od kosztów mediacji. Zaproponowano także stworzenie systemu zachęt finansowych dotyczących kosztów sądowych. Wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zostanie zwolniony od opłaty sądowej.
Jeżeli do zawarcia ugody dojdzie przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwracałby stronom całość uiszczonej opłaty sądowej. Sąd uzyska także możliwość obciążenia strony, która w sposób nieuzasadniony odmówiła poddania się mediacji, częścią kosztów powstałych na skutek zdecydowanie nagannego i nielojalnego zachowania strony względem sądu lub przeciwnika procesowego.
Czy warto skorzystać z mediacji?
Kolejną zachętą do kierowania do mediacji, skierowaną do sędziów, ma być zasada, że czas, który poświęci sędzia na zainicjowanie mediacji oraz czas mediacji nie będzie wpływał negatywnie na ocenę pracy sędziego.
W projekcie zaproponowane zostały również rozwiązania, które mają na celu zwiększenie skali wykorzystania w Polsce arbitrażu jako alternatywnej metody rozwiązywania sporów. Są one nastawione przede wszystkim na przyspieszenie postępowania arbitrażowego.
Najważniejsze z nich to wprowadzenie jednoinstancyjności prowadzonych w sądach powszechnych spraw o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroków sądów polubownych oraz postępowań ze skarg o uchylenie wyroku sądu polubownego (tzw. postępowania postarbitrażowe).
Skrócono także termin na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z 3 do 2 miesięcy. Zaproponowano też równy standard dla postępowań sądowych i arbitrażowych w zakresie skutków ogłoszenia upadłości. Pomimo ogłoszenia upadłości, zapis na sąd polubowny nie będzie tracił mocy, a toczące się przed sądem polubownym postępowania będą kontynuowane.
Nowe regulacje mają zwiększyć liczbę mediacji pozasądowych, a tym samym odciążyć sądy oraz obniżyć koszty, jakie spory sądowe generują w gospodarce. Wprowadzenie obowiązku poinformowania w pozwie, czy strony podjęły próbę mediacji lub inną alternatywną metodę rozwiązania sporu, ma wyraźnie wskazać, że każda sprawa skierowana do sądu powinna zostać poprzedzona oceną czy sprawa może zostać zakończona polubownie. Na każdym etapie procesu sędzia będzie nakłaniać strony do mediacji, a także pouczać o możliwości ugodowego rozwiązania sporu, w szczególności poprzez mediację.