Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 sierpnia 2014 r. (III SK 83/13) uznał, że klauzula umowna sprzeczna z prawem jest nieważna. A to oznacza również, że Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie może jej uznać za niedozwoloną. Jaki z tego płynie wniosek?
Mówiąc skrótowo, istnieją dwa rodzaje klauzul niekorzystnych dla konsumenta:
1) klauzule sprzeczne z ustawą, zasadami współżycia społecznego lub mające na celu obejście ustawy – są one nieważne z mocy samego prawa;
2) pozostałe klauzule, które są ważne, ale mogą zostać uznane za niewiążące konsumenta (niedozwolone postanowienia umowne).
Z treści przywołanego wyroku płynie wniosek, iż konsument nie może domagać się uznania przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nieważnego postanowienia umownego za niedozwolone – albowiem jest ono nieważne z mocy samej ustawy, wobec czego postępowanie przed tym sądem jest bezprzedmiotowe.
Zobacz: Niedozwolone klauzule w umowach o świadczenie usług telekomunikacyjnych
Jeżeli zaś chodzi o praktyczne skutki rozróżnienia klauzul umownych na nieważne i niedozwolone to trzeba podkreślić, że jedna nieważna klauzula może spowodować to, iż cała umowa zostanie uznana za nieważną. Dzieje się tak w wypadku, gdy z okoliczności sprawy wynika, że bez nieważnego postanowienia strony w ogóle nie zdecydowałyby się na zawarcie umowy.
Natomiast uznanie jednej klauzuli za niedozwoloną nie może wywrzeć tak dotkliwych skutków: reszta umowy zawsze jest ważna, a jedynie ta konkretna klauzula nie wiąże konsumenta. Jest to sytuacja korzystna dla konsumenta: otrzymuje on w efekcie umowę „oczyszczoną” z niekorzystnych dla niego postanowień, którą przedsiębiorca musi w dalszym ciągu respektować. Przedsiębiorca nie będzie mógł twierdzić, że bez klauzuli uznanej za niedozwoloną nie zawarłby z konsumentem umowy, a tym samym – nie zdoła takiej umowy w całości unicestwić.
Zobacz również: Zakładam firmę