Pierwszym krokiem, który musimy podjąć po ustaleniu, że nasz dłużnik dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania wzajemnego, jest wyznaczenie mu odpowiedniego terminu do spełnienia jego świadczenia. Termin odpowiedni to termin realny, umożliwiający dłużnikowi rzeczywiste wywiązanie się ze swojego zobowiązania. Co w sytuacji, gdy wyznaczymy dłużnikowi termin nieodpowiedni (zbyt krótki)? Nasze późniejsze oświadczenie o odstąpieniu od umowy będzie, niestety, bezskuteczne.
Po drugie, razem z wyznaczeniem dłużnikowi odpowiedniego terminu musimy wyraźnie zastrzec, że w razie jego bezskutecznego upływu będziemy mogli odstąpić od umowy. Jeżeli nie poczynimy tego zastrzeżenia – późniejsze oświadczenie o odstąpieniu także będzie bezskuteczne.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Polecamy: Podatki 2014 - Podatkowa księga przychodów i rozchodów 2014
Jeśli dłużnik spełni swoje świadczenie w wyznaczonym mu przez nas odpowiednim terminie, to osiągnęliśmy swój cel. Uzyskaliśmy to, co chcieliśmy uzyskać, zawierając umowę. Jeżeli nasz kontrahent świadczenia nie spełni – możemy od umowy odstąpić. Odstępujemy od umowy, składając po prostu dłużnikowi stanowcze oświadczenie o odstąpieniu. I tyle. Nie musimy zaś w żadnym wypadku uzyskiwać zgody dłużnika na odstąpienie przez nas od umowy.
Odstąpienie wywiera co do zasady skutek w przeszłości – umowa uważana jest za nigdy nie zawartą, a strony mają sobie nawzajem zwrócić wszystko to, co do tej pory świadczyły. Można jednak umownie uregulować skutek odstąpienia jedynie na przyszłość. W pewnych typach umów (np. w umowach o roboty budowlane) uregulowanie skutku odstąpienia jedynie na przyszłość pozwala nam zaoszczędzić trudów kłopotliwych rozliczeń za już spełnione świadczenia.
Jaka jest górna granica odsetek?
Kodeks cywilny zna także instytucję odstąpienia od części umowy wzajemnej.
Abyś mógł odstąpić od części umowy wzajemnej, świadczenie tak Twojego dłużnika, jak i Twoje, musi być podzielne. Co to oznacza? Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Książkowym przykładem takiego świadczenia jest oczywiście świadczenie pieniężne lub inne świadczenie w rzeczach oznaczonych co do gatunku. Orzecznictwo stoi na stanowisku, że świadczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości zawsze jest niepodzielne.
Drugą przesłanką odstąpienia od części umowy jest okoliczność, iż… dłużnik dopuszcza się zwłoki jedynie co do części swojego świadczenia. Logiczne, prawda? Gdyby zaś dłużnik dopuszczał się zwłoki co do spełnienia całości świadczenia, wtedy możemy przecież odstąpić od całej umowy.
W takiej sytuacji, jak opisana powyżej, masz wybór - albo odstąpisz jedynie od części umowy, co do której wykonania dłużnik pozostaje w zwłoce, albo od całej reszty niewykonanej umowy. Sam musisz ocenić, co będzie dla Ciebie w danym wypadku bardziej korzystne.
Czy pomimo tego, że dłużnik spełnił część świadczenia podzielnego, możesz odstąpić od całej umowy? Możesz, ale tylko wtedy, gdy wykonanie częściowe nie miałoby dla Ciebie znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez Ciebie cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. Jeżeli chciałbyś więc takie uprawnienie posiadać, warto jest wpisać do umowy klauzulę stanowiącą, iż celem umowy jest spełnienie świadczenia w całości, a nie częściami – pozwoli to uniknąć wątpliwości, które musiałby potem rozstrzygać sąd. Umieszczenie takiej klauzuli w umowie nie obliguje Cię zaś do odstąpienia od całej umowy – w dalszym ciągu możesz odstąpić od niej w części, o czym wspominałem wyżej.
Mateusz Dąbroś – Aplikant adwokacki, autor bloga umowny.pl