Przepisy obowiązującego Kodeksu spółek handlowych (ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych Dz.U.2013.1030 j. t.) przewidują w rozdziale 6 możliwość zlikwidowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a proces ten przebiega w ściśle określony przepisami sposób. W szczególności czynności te zostały określone przez wskazanie obowiązków likwidatora, do których należą: zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie należności, wypełnienie zobowiązań i spieniężenie majątku spółki (art. 282 § 1 KSH). Jeśli zaś chodzi o podejmowanie nowych interesów, jest to możliwe tyko w sytuacji, gdy jest to potrzebne do ukończenia spraw w toku (art. 282 § 1 zd. 2.) W związku z powyższym, nowo podejmowane interesy nie mogą mieć samoistnej natury.
Zobacz: Kiedy grozi wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego
Powyższe powoduje, że wielokrotnie ma miejsce sytuacja, w której likwidator doprowadza do spieniężenia całego majątku likwidowanej spółki, jednakże ten majątek nie pozwala na zaspokojenie wszystkich wierzycieli zgłaszających swoje wierzytelności. Wówczas pojawia się pytanie: czy w obrocie gospodarczym powinien funkcjonować podmiot pozbawiony majątku i tym samym niemogący wypełniać swojej gospodarczej funkcji, czy wręcz przeciwnie należałoby dopuścić możliwość wykreślenia takiego podmiotu z rejestru, pomimo niezrealizowanych zobowiązań.
Na gruncie obowiązujących przepisów komentatorzy jednoznacznie podkreślają, że najwyższą wartością jest pewność obrotu i zapewnienie ochrony potencjalnym kontrahentom, czemu ustawodawca dał wyraz w regulacji przewidującej możliwość zlikwidowania spółki a w konsekwencji jej wykreślenie z rejestru. Na takim samym stanowisku stoi Sąd Najwyższy, który w Postanowieniu z dnia 5 grudnia 2003r., IV CK 256/02 wskazał, że prawidłowe wypełnienie czynności likwidacyjnych jest asumptem do wykreślenia spółki z rejestru.
Zobacz również: Wykreślenie z rejestru spółki w upadłości
W powołanym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, że: „zakończenie likwidacji ma miejsce, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i fakt ten znajduje odzwierciedlenie w sprawozdaniu likwidacyjnym.”Nadto Sąd Najwyższy wskazał, że: „zakończenia postępowania likwidacyjnego nie wyłącza brak zaspokojenia wierzycieli spółki. Gdyby taki warunek traktować jako negatywną przesłankę wykreślenia spółki z rejestru, to w istocie oznaczałoby to utrzymywanie jej bytu, mimo całkowitej utraty zdolności uczestniczenia w działalności gospodarczej, przy jednoczesnym braku jakichkolwiek perspektyw, co do możliwości wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań. Jeżeli spółka nie pozostaje we władaniu jakichkolwiek składników majątkowych, to nie sposób w samym tylko jej istnieniu upatrywać możliwości zaspokojenia przez nią wierzycieli.” Odnosząc powyższe twierdzenia na grunt praktyki wskazać należy, że w takiej sytuacji nie będą zasługiwały również na uwzględnienie m.in. żądania niezaspokojonych wierzycieli, którzy sprzeciwiają się wykreśleniu spółki z rejestru, uzasadniając swoje poczynania, tym, że istnienie podmiotu, nawet pozbawionego majątku, daje im realne szanse na zaspokojenie.
Zobacz: Za długie zawieszenie działalności skutkuje wykreśleniem z CEIDG
Takie twierdzenia są wyłącznie dowodem na niezrozumienie instytucji likwidacji i jej gospodarczego przeznaczenia i celu, którym jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcia wierzytelności, wypełnienia zobowiązań i spieniężenia majątku. Jak uprzednio wskazywano, możliwość inicjowania nowych interesów może mieć miejsce wyłącznie w sytuacjach, gdy tak podejmowane interesy są niezbędne do ukończenia dotychczasowych. Jeżeli wobec tego wyłączone jest podjęcie działań gospodarczych niemieszczących się w tej puli, to nierealne jest zdobycie przez likwidowaną spółkę środków na zaspokojenie wierzycieli.
Zobacz serwis: Zakładam firmę
Podobnie stanowisko w zakresie wykreślenia spółki z rejestru zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 20/96, zgodnie z którego treścią: „możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną nie spełnione zobowiązania ciążące na tej spółce.”Ponadto, Sąd Najwyższy podkreślił, iż analogiczne rozwiązania przewiduje Prawo upadłościowe i naprawcze oraz Prawo spółdzielcze, które przewidują odpowiednio, że „postępowanie upadłościowe zostaje zakończone, mimo iż nie wszyscy wierzyciele zostaną zaspokojeni z masy upadłości, jak też dopuszczają możliwość wykreślenia z rejestru spółdzielni, która nie wypełniła w toku likwidacji wszystkich zobowiązań.”
Zobacz: Dopłata do kapitału w spółce z o.o.
Jak słusznie Sąd Najwyższy wywodzi, decyzja o nieuwzględnieniu wniosku o wykreślenie spółki z rejestru handlowego z uwagi na okoliczność, że nie nastąpiło pełne zaspokojenie wszystkich wierzycieli, pomimo spieniężenia całego majątku likwidowanej spółki, prowadziłoby do akceptowania istnienia „martwego” podmiotu gospodarczego. Jak uprzednio wskazywano likwidator nie ma kompetencji inicjowania nowych interesów, chyba, ze są one niezbędne do ukończenia bieżących spraw likwidowanej spółki. Nadto, obowiązujące przepisy nie dają instrumentów, przy użyciu których mogłoby dojść do wymuszenia na spółce podjęcia działalności gospodarczej, co byłoby sprzeczne z zasadą wolności działalności gospodarczej.
Zobacz: Rozwiązanie spółki z o.o. – aspekty prawne i formalno-majątkowe
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007r., II CSK 240/07: „gdyby zaspokojenie wierzycieli traktować jako warunek zakończenia likwidacji, a tym samym negatywną przesłankę wykreślenie Spółki z rejestru, to oznaczałoby to utrzymywanie jej bytu, mimo całkowitej utraty zdolności uczestniczenia w działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku jakichkolwiek perspektyw co do możliwości wywiązania się z zobowiązań. W samym istnieniu spółki nie można upatrywać możliwości zaspokojenia wierzycieli.”
Reasumując powyższe rozważania należy dojść do wniosku, że Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie od lat wyznaje zasadę, z której wynika, że istnieje możliwość wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która w toku likwidacji spieniężyła cały swój majątek, chociaż pozostały niespełnione zobowiązania. Powyższe nie tylko jest dopuszczalne, ale wręcz zalecane z uwagi na realizację zasady pewności obrotu, której głównym celem jest niewprowadzanie uczestników w błąd, co do faktu prowadzenia bądź nieprowadzenia działalności gospodarczej.
Autor: Paulina Kopanska
Niniejszy wpis jest przedmiotem praw autorskich Kancelarii Prawnej Renata Urowska i Wspólnicy sp.k.
Postanowienie SN z dnia 5 grudnia 2003r., IV CK 256/02
Postanowienie SN z dnia 5 grudnia 2003r., IV CK 256/02
Postanowienie SN z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 752/99,
Postanowienie SN z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 752/99,