Wiadomo, że w zależności od sytuacji i ludzi, z którymi mamy do czynienia, zmienia się nasze zachowanie i sposób komunikacji. To, jak odbiera nas druga strona, w jaki sposób odnosi się do nas, czy respektuje nasze prawa, przekłada się również na nasz sposób postępowania. Asertywność nie jest zachowaniem jednorodnym, ma wiele poziomów, dzięki którym możemy domagać się poszanowania własnych praw w coraz bardziej stanowczy, aczkolwiek grzeczny sposób.
Porównaj: Co nam daje asertywność?
1. Asertywność podstawowa
Polega na wyrażaniu własnych poglądów, zdań, opinii w jak najbardziej prosty i klarowny sposób, tak, by osoba, z którą rozmawiamy mogła je natychmiast dobrze zrozumieć, np.:
Chcę porozmawiać na temat mojego awansu.
Jest gorąco. Przydałby się jakiś wiatrak w biurze.
Ten poziom jest przydatny przy przekazywaniu informacji, własnego stanowiska, a także, gdy kogoś chwalimy. W razie odmowy, czy sprzeciwu drugiej strony, istnieje możliwość przeniesienia się na wyższy poziom, dlatego ta faza jest najskuteczniejsza przy początkowym omawianiu problemów.
2. Asertywność indagująca (badająca, wypytująca)
Ten poziom powinien być wykorzystywany, gdy asertywność na poziomie podstawowym nie może być użyta. Polega ona na sprawdzeniu podejścia do sprawy drugiej strony przy pomocy pytań lub oświadczeń, np.:
Chciałbym poznać twoje zdanie na ten temat.
Co myślisz o takim rozwiązaniu?
W ten sposób możemy sprawdzić nastawienie drugiej strony do różnych rozwiązań danej sprawy i wybadać, które z proponowanych rozwiązań będzie skłonna zaakceptować. Jest to również dobra metoda przy wspólnym poszukiwaniu rozwiązania problemu, ułatwia negocjacje.
3. Asertywność empatyczna
Polega na czytelnym daniu do zrozumienia, że identyfikujemy się z sytuacją i uczuciami drugiej strony. Jest dobrą metodą zarówno na unikanie konfliktów, jak i ich rozstrzyganie, np.:
Wiem, że czujecie się już zmęczeni, ale popracujemy jeszcze godzinę.
Wiem, że oczekujecie ode mnie oferty dostępnych szkoleń w najbliższym czasie. Ogłoszę ją, jak tylko sprawdzę, czy wszystkie kursy na pewno się odbędą.
Asertywność empatyczna, polega w zasadzie na umiejętności słuchania motywów drugiej strony, przy jednoczesnym otwartym i szczerym wyrażaniu własnego zdania i określenia pożądanego przez nas kierunku rozwoju wydarzeń.
4. Asertywność negatywnych emocji
Tak samo, jak mamy prawo kogoś chwalić i dzielić się naszymi pozytywnymi emocjami, mamy również prawo do wyrażenia niezadowolenia. Nie ma żadnego powodu, dla którego mielibyśmy zgadzać się na nieprzyjemną, czy niekorzystną dla nas sytuację. Dlatego nie ma nic złego w tym, że wyrazimy swój sprzeciw, jednocześnie wskazując na negatywne skutki postępowania drugiej strony, np.:
Nie przygotowałeś opinii, o którą cię prosiłam, mimo że ci o niej przypominałam. Przez to, miałam problemy z przygotowaniem raportu, jestem niewyspana i niesamowicie zmęczona. Wolałabym żebyś w przyszłości wywiązywał się ze swoich obowiązków.
5. Asertywność ostateczna
Służy przede wszystkim poinformowaniu drugiej strony o konsekwencjach jej postępowania. Nie należy jej jednak mylić z groźbą lub zastraszaniem. Nasza wypowiedź powinna być skonstruowana tak, by osoba, z którą rozmawiamy miała szansę na „poprawę” i uniknięcie negatywnych skutków swojego postępowania lub na wypracowanie z nami konstruktywnego kompromisu, np.:
Palenie jest dozwolone tylko w wyznaczonych miejscach. Jeśli jeszcze raz będziesz palił
w pomieszczeniu mimo zakazu, będę zmuszony udzielić ci nagany.
Oczywiście, przejście na ten poziom asertywności będzie skuteczne tylko wtedy, jeżeli jesteśmy w stanie spełnić naszą groźbę. Trzeba pamiętać również o tym, że jest to w zasadzie ostateczny środek, od którego nie ma odwrotu, dlatego należy używać go z rozwagą.
Zobacz: Typy zachowań osób pracujących w biurze
Karolina Zaborska