Umowa o pracę jak również okres urlopu macierzyńskiego kobiety w ciąży są chronione z mocy prawa na podstawie art. 177 kodeksu pracy. Wskazana regulacja ma zastosowanie wobec pracownic zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, określony, na czas wykonania określonej pracy oraz umowy o pracę na okres próbny zawartej na okres dłuższy niż jeden miesiąc. Jednakże istnieją wyjątki, kiedy stosunek pracy może ulec rozwiązaniu. Ochrona przewidziana w przepisie art. 177 § 1 k.p. rozciąga się na każdy stosunek pracy nawiązany przez kobietę będącą w ciąży, również więc na stosunek pracy nawiązany z drugim pracodawcą na czas nie określony (wyr. SN, I PZP 11/79).
Rozwiązanie umowy z winy pracownicy
Umowa o pracę w okresie ciąży może być rozwiązana jedynie z przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy i jeżeli reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. W sytuacji, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa bądź taka organizacja funkcjonuje, ale nie reprezentuje interesów pracownicy, dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie ciąży pracownicy (wyr. SN, II PZP 2/08). Jeżeli w chwili rozwiązania umowy o pracę pracodawca i zarząd zakładowej organizacji związkowej nie wiedzą o ciąży zwolnionej pracownicy, gdyż nie złożyła ona świadectwa lekarskiego, to zgoda zakładowej organizacji związkowej może być skutecznie wyrażona po rozwiązaniu umowy o pracę, nie później jednak niż do chwili wydania orzeczenia w przedmiocie przywrócenia do pracy lub odszkodowania (wyr. SN, I PKN 164/98).
Zadaj pytanie na naszym FORUM: Moja Firma - Kadry i ZUS
Rozwiązanie umowy przed upływem 3 miesiąca ciąży
Co do zasady umowy terminowe ulegają rozwiązaniu po upływie czasu ich obowiązywania. Jednakże umowa zawarta na czas określony bądź na czas wykonywania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc ulega przedłużeniu do dnia porodu w sytuacji, gdy ulegałaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Wobec tego, jeżeli umowa pracownicy kończy się przed upływem 3 miesiąca ciąży, wówczas ulega ona rozwiązaniu. W przypadku, gdy umowa zostanie przedłużona to w dniu porodu kobieta traci status pracownicy i nie przysługuje jej prawo do urlopu macierzyńskiego. Jednakże w takiej sytuacji przysługuje jej prawo do zasiłku macierzyńskiego na podstawie odrębnych przepisów. Ważne jest, że ustawa nie precyzuje dokładnie, w jaki sposób dokonać obliczenia okresu trzech miesięcy ciąży, zatem stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego dotyczące terminów. Ponadto na podstawie sentencji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r. (I PK 33/02) termin upływu trzeciego miesiąca ciąży (art. 177 § 3 k.p.) oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni).
Rozwiązanie umowy w przypadku upadłości bądź likwidacji
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem z kobietą w ciąży w przypadku ogłoszenia upadłości bądź likwidacji. Pracodawca jest zobowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W przypadku, gdy pracownicy nie można zapewnić innego stanowiska pracy, wówczas przysługuje jej prawo do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Okres pobierania zasiłku wlicza się do okresu zatrudnienia pracownicy.
Ponadto z kobietą w okresie ciąży można rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem za porozumieniem stron, jednakże pracownica, której stosunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron nie może skutecznie powoływać się na ochronę wynikającą z art. 177 § 3 KP, jeżeli jej oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę w tym trybie nie było dotknięte wadą (wyr. SN, I PKN 431/98). Artykuł 177 § 1 k.p. nie daje też podstawy do uznania za niezgodne z prawem rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron zawartym z pracodawcą przez pracownicę, która nie była w ciąży, a zaszła w ciążę przed określonym w porozumieniu terminem rozwiązania umowy (wyr. SN, II PK 24/07).
Zobacz również: Urlop rodzicielski - czy to koniec urlopu wychowawczego?