Ustanowienie prawa do przerwy w pracy jest korzystne zarówno dla pracownika, jak również dla pracodawcy. Podczas przerwy pracownik regeneruje siły zwiększając wydajność i efektywność pracy. Wskazane prawo do przerwy zostało uregulowane w art. 141 kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Istotne jest, iż wskazanego wymiaru nie można podzielić na części, np. po 15 minut każda. Wobec tego taki układ nie jest zbyt korzystny dla palących pracowników, którzy potrzebują częstszych a krótszych przerw w pracy.
Przerwa dla pracowników
Ustawodawca nie zaznaczył żadnych przeciwwskazań do wprowadzenia krótszego wymiaru przerwy, np. do 30 minut. Jednakże w takiej sytuacji należy zastanowić się czy cel, dla którego przerwa została wprowadzona (czyli spożycie posiłku oraz załatwienie spraw osobistych) może zostać spełniony. Za cały czas przerwy pracownika nie przysługuje wynagrodzenie za pracę oraz inne świadczenia pieniężne. Ustanowienie przez pracodawcę przerwy nie jest uzależnione od wymiaru czasu pracy pracownika, bowiem przerwa może zostać wprowadzona nawet, jeżeli pracownik wykonuje pracę w wymiarze niższym niż 8 godzin. Taki rodzaj przerwy nie ogranicza prawa pracownika do ustawowych 15 minut przerwy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin (art. 134 k.p.). Nieudzielenie wskazanej piętnastominutowej przerwy przez pracodawcę stanowi naruszenie praw pracowniczych wynikających z przepisów prawa pracy.
Zobacz również: Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron
Wprowadzenie przerwy w zakładzie pracy
Pracodawca może ustanowić prawo do godzinnej przerwy dla pracowników w układzie zbiorowym bądź regulaminie czy umowie o pracę, jeżeli nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu. W sytuacji, gdy pracodawca nie ma takiego obowiązku, wprowadzenie przerwy jest wynikiem postanowień umownych. Wówczas pracodawca powinien uzyskać zgodę pracowników, gdyż może dojść do konfliktów między zatrudnionymi już osobami (z ustalonym czasem pracy) a nowymi pracownikami. Jednakże odmowa zainteresowanego może być podstawą niezawarcia umowy. Zgodnie z sentencją wyroku Sądu Najwyższego (I PR 25/73) przysługujące pracownikowi - na podstawie układu zbiorowego pracy - uprawnienie do korzystania z przerwy na spożycie posiłku z istoty swej jest świadczeniem z zakresu b.h.p., zobowiązującym zakład pracy do takiej organizacji czynności zleconych pracownikowi i miejsca jego pracy, aby pracownik w odpowiednich warunkach spożył posiłek niezbędny do regeneracji sił. Przerwa udzielana pracownikowi na spożycie posiłku w czasie pracy nie oznacza skrócenia o czas jej trwania czasu pracy obowiązującego pracownika i nie rodzi roszczeń o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu świadczenia pracy w okresie tej przerwy.
Pracodawca może wprowadzić do umowy z pracownikiem drogą aneksu postanowienia o przyznaniu 60 minutowej przerwy w pracy z jednoczesnym ustaleniem nowych godzin pracy dla tego pracownika. Jeżeli jednak podwładny nie zgodzi się na warunki wprowadzenia godzinnej przerwy na mocy porozumienia stron, pracodawca może dokonać wypowiedzenia zmieniającego warunki zatrudnienia poprzez ustanowienie nowych godzin pracy z uwzględnieniem godzinnej przerwy. Na pracodawcy spoczywa obowiązek uzasadnienia swojej decyzji. Przyczyną może być zmiana organizacji w zakładzie pracy, a nieprzesunięcie godzin pracy wiązałoby się z trudnościami w prawidłowym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.
Przerwa w systemie przerywanego czasu pracy
Niedopuszczalne jest ustanowienie przez pracodawcę przerwy w przypadku stosowania przerywanego czasu pracy. Zgodnie z art. 139 k.p. może być stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju. Wobec czego prawo do kolejnej przerwy nie jest uzasadnione.
Zadaj pytanie na naszym FORUM: Moja Firma - Kadry i ZUS