Egzekucja z majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej
Przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Tak wiec powstanie spółki cywilnej prowadzi do powstania majątku wspólnego wspólników.
Przedmioty wchodzące w skład majątku wspólnego objęte są współwłasnością łączną (tj. taką, w której nie można określić udziałów poszczególnych osób), co oznacza, że prowadzenie egzekucji z udziału dłużnika w poszczególnych składnikach majątku wspólnego nie jest możliwe.
Zobacz: Jakie koszty i opłaty przy postępowaniu egzekucyjnym?
Do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej potrzebny jest tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko wszystkim wspólnikom-dłużnikom. Wierzyciel osobisty wspólnika może dokonać zajęcia praw przysługujących wspólnikowi wynikających ze spółki.
Oznacza to, że jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, jego wierzyciel osobisty, który uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, może wypowiedzieć jego udział w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony.
Z chwilą wypowiedzenia współwłasność łączna, jaką objęty był majątek wspólny wspólników przekształca się we współwłasność ułamkową. Powoduje to, że można wówczas w tej współwłasności określić udział dłużnika i skierować do niego egzekucję.
Co do zasady spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, jednakże Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli spółka cywilna jest podmiotem gospodarczym utworzonym zgodnie z prawem, którego przedmiotem działania jest działalność gospodarcza to przysługuje jej zdolność sądowa w sprawach gospodarczych.
Zobacz: Postępowanie egzekucyjne, czyli kilka praktycznych porad, na które warto zwrócić uwagę
Konsekwencją takiego stanowiska jest to, że tytuł egzekucyjny wydany przeciwko spółce cywilnej nie stanowi podstawy nadania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom tej spółki (skoro przyjąć, że spółka cywilna jest samoistnym podmiotem to wyrok zapadły przeciwko niej nie może być tytułem egzekucyjnym przeciwko wspólnikom, jeżeli nie są oni wymienieni w wyroku).
Egzekucja przeciwko wspólnikom osobowych spółek handlowych
Przepisy przewidują odpowiedzialność wspólników za zobowiązania osobowych spółek handlowych. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej okaże się bezskuteczna albo jest oczywistym, że będzie nieskuteczna to sąd nadaje tytułowi wydanemu przeciwko spółce klauzule wykonalności przeciwko wspólnikowi.
Wspólnik za zobowiązania spółki odpowiada w takim wypadku bez ograniczeń całym swoim majątkiem. Do stwierdzenia bezskuteczności niezbędny jest stosowny dokument od komornika, z którego będzie wynikać, iż egzekucja jest bezskuteczna (najczęściej będzie to postanowienie o kosztach poniesionych w bezskutecznej sprawie lub protokół bezskutecznej egzekucji).
W przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce oczywiście jest bezskuteczna to tę „oczywistość” musi wykazać wierzyciel. Do sądu należy ocena czy egzekucja „oczywiście” jest bezskuteczna.
Wierzyciel złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi - firmie „ABC” spółka jawna. W toku postępowania egzekucyjnego komornik ustalił, iż egzekucja wobec dłużnika jest bezskuteczna. Po wysłuchaniu przed umorzeniem postępowania z powodu bezskuteczności wierzyciel złożył wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. W trakcie zawieszenia wierzyciel samodzielnie ustalił, iż jeden ze wspólników dłużnej firmy „ABC” spółka jawna jest właścicielem budynku mieszkalnego. Wierzyciel złożył do sądu wniosek o nadanie tytułowi wykonawczemu klauzuli wykonalności przeciwko wskazanemu wspólnikowi dłużnej firmy „ABC” spółka jawna. Do wniosku wierzyciel dołączył dokument komornika – wysłuchanie wierzyciela przed umorzeniem postępowania z powodu bezskuteczności. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego z klauzulą przeciwko wspólnikowi dłużnej firmy „ABC” spółka jawna wierzyciel złożył go do komornika razem z wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania i wszczęciem egzekucji z nieruchomości wspólnika. Egzekucja z nieruchomości wspólnika okazała się skuteczna, wierzyciel został zaspokojony.
Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego
Zgodnie z art. 789(2) kpc tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko zbywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest także podstawą egzekucji przeciwko nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (przez użyte w dalszej części artykułu określenie „przedsiębiorstwo” należy rozumieć zarówno przedsiębiorstwo, jaki i gospodarstwo rolne).
Zasada odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa jest wielkim ułatwieniem dla wierzycieli, którzy posiadają tytuł wykonawczy przeciwko zbywcy przedsiębiorstwa, gdyż nie muszą już występować w procesie o zasądzenie należności od nabywcy. Wymieniony tytuł stanowi podstawę egzekucji przeciwko nabywcy, jeżeli wierzyciel złoży wniosek o wszczęcie egzekucji w ciągu miesiąca od dnia nabycia przedsiębiorstwa. Nie zachodzi więc tutaj potrzeba nadawania klauzuli przeciwko nabywcy przedsiębiorstwa.
Przepis art. 789(2) kpc o odpowiedzialności nabywcy ułatwia wierzycielom dochodzenie odpowiedzialności przewidzianej w art. 55 (4) kc i ogranicza możliwości podejmowania czynności przez nieuczciwe osoby, które mając na celu pokrzywdzenie wierzycieli zbywają przedsiębiorstwo.
Zgodnie z art. 55 (4) kc nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba, że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach mimo zachowania należytej staranności.
Zobacz: Kiedy i jak postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone?
W art. 789(2) kpc mowa jest o „nabyciu” przedsiębiorstwa i dlatego też na komornika zostały nałożone poważne obowiązki. Musi on przed wszczęciem egzekucji ustalić czy osoba trzecia jest nabywcą, czy doszło do nabycia przedsiębiorstwa jako całości, czy zachodzą przesłanki uzasadniające odpowiedzialność tej osoby na podstawie art. 55 (4) kc i czy zobowiązanie uwidocznione w tytule wykonawczym pozostaje w związku z prowadzeniem danego przedsiębiorstwa, co uzasadnia odpowiedzialność nabywcy.
Powyższych ustaleń komornik powinien dokonać na podstawie niebudzących wątpliwości dokumentów. Jeżeli komornik tego nie ustali odmówi wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a wtedy ustalenie odpowiedzialność przewidzianej w art. 55 (4) kc powinno nastąpić w procesie. Art. 789 (2) kpc przewiduje też, że nabywca przedsiębiorstwa ponosi odpowiedzialność nie tylko na skutek jego nabycia, ale także wtedy, gdy przejęcie przez niego obowiązków nastąpiło na skutek:
- podziału przedsiębiorstwa;
- połączenia przedsiębiorstwa;
- innego przekształcenia przedsiębiorstwa;
- wniesienia tego przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) do spółki w trybie komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Podobnie jak w przypadku zbycia przedsiębiorstwa także tutaj komornik przed wszczęciem egzekucji powinien ustalić czy przejecie obowiązków przez nabywcę nastąpiło na skutek wskazanych czynności.
Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można wyłączyć ani ograniczyć bez zgody wierzyciela.
Zbycie przedsiębiorstwa już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego nie ma żadnego wpływu na bieg tego postępowania. Oznacza to, że wierzyciel może nadal prowadzić egzekucję z przedsiębiorstwa stanowiącego własność nabywcy na podstawie tytułu wykonawczego (wystawionego przeciwko zbywcy), jeżeli zostało ono zbyte po wszczęciu egzekucji.
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Z uwagi na zmiany ustrojowo - gospodarcze, jakie zaszły w Polsce po 1989r. jedną z najbardziej popularnych form prowadzenia działalności gospodarczej stała się forma spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W związku z tym zasadnym wydaje się tutaj krótkie omówienie zagadnień dotyczących sytuacji związanej z bezskuteczną egzekucją wobec sp. z o.o. (chociaż zagadnienia te nie są bezpośrednio związane z tematem niniejszego artykułu).
W przypadku, gdy egzekucja wobec sp. z o.o. okaże się bezskuteczna członkowie jej zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Oznacza to ze odpowiedzialność członków zarządu uzależniona jest od niemożności uzyskania zaspokojenia z majątku spółki. Odpowiedzialność ta dotyczy tych członków zarządu, którzy faktycznie pełnią tę funkcje (zostali prawidłowo powołani i nie są jeszcze odwołani).
Z zasady by pozwać członka zarządu wierzyciel wcześniej musi dysponować tytułem wykonawczym wobec spółki, jednakże zasada ta w pewnych wyjątkowych sytuacjach nie musi być bezwzględnie stosowana. Z takimi wyjątkowymi sytuacjami będziemy mieć do czynienia w przypadku, gdy wierzyciel powołuje się na bezskuteczność egzekucji prowadzonej przez innego wierzyciela albo, gdy powszechnie wiadomo, że nie jest możliwe wyegzekwowania czegokolwiek od spółki.
Bezskuteczność powinna dotyczyć egzekucji z całego majątku spółki, a nie tylko z określonych, wybranych składników tego majątku. Nie jest konieczne by bezskuteczna egzekucja (zarówno sądowa jak i administracyjna) była prowadzona przez tego wierzyciela, który zamierza wystąpić przeciwko członkom zarządu.
Zobacz serwis: Windykacja
Solidarna odpowiedzialność oznacza, ze członkowi odpowiadają solidarnie ze sobą, a nie ze spółka. Pociągniecie członków zarządu spółki do odpowiedzialności wymaga wytoczenia przeciwko nim odrębnego powództwa. Sądem właściwym do wytoczenia powództwa będzie sąd miejsca zamieszkania członków zarządu.
Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli spełni się chociażby jeden z poniższych warunków:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub wszczęto postępowanie układowe;
- niezgłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nie nastąpiło z winy członka zarządu;
- pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.