Organy procesowe występują w części postępowania egzekucyjnego zwanej postępowaniem klauzulowym (tj. postępowaniem związanym z nadaniem klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu) i są to: przewodniczący sądu orzekającego, referendarz sądowy i sąd.
Organy egzekucyjne występują we właściwym postępowaniu egzekucyjnym i są to: komornik i sąd rejonowy, przy którym działa dany komornik.
Zobacz: Sposób na dłużnika
Sąd rejonowy jako organ egzekucyjny występuje w przypadku egzekucji świadczeń niepieniężnych (tj. egzekucji czynności niezastępowalnych, egzekucji czynności zastępowalnych, egzekucji świadczeń polegających na zaniechaniu dokonywania oznaczonych czynności lub nieprzeszkadzaniu czynnościom wierzyciela) oraz w przypadku egzekucji z nieruchomości we wszystkich jej stadiach poczynając od zakończenia licytacji.
W sprawach, w których organem egzekucyjnym jest sąd pewne czynności wykonuje komornik, ale w takim przypadku nie jest on organem egzekucyjnym, ale jedynie organem spełniającym polecenia sądu.
Uczestnikami postępowania egzekucyjnego są podmioty, które w większym lub mniejszym stopniu są zainteresowane wynikiem postępowania egzekucyjnego, biorące udział w tym postępowaniu.
Będą to więc: strony postępowania (wierzyciel i dłużnik) oraz inni uczestnicy postępowania (nawet ci w ogóle nie zainteresowani wynikiem egzekucji).
Zobacz: Kto pokrywa wydatki w toku egzekucji?
Wierzycielem jest podmiot (najczęściej osoba fizyczna lub prawna) określony w tytule wykonawczym jako uprawniony do świadczenia, na rzecz, którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne.
Dłużnikiem jest natomiast podmiot (najczęściej osoba fizyczna lub prawna) określony w tytule wykonawczym jako zobowiązany do określonego świadczenia, przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie egzekucyjne. Co ważne o tym, kto jest daną stroną musi wyraźnie wynikać z tytułu egzekucyjnego.
Innymi uczestnikami postępowania egzekucyjnego są podmioty wspomagające i uzupełniające dążenia podmiotów (m.in. stron postępowania) zainteresowanych wynikami egzekucji. Innymi uczestnikami postępowania są np.:
- nabywcy i dozorcy ruchomości;
- licytanci biorący udział w licytacji ruchomości bądź nieruchomości;
- dłużnicy zajętej wierzytelności (tzw. trzeciodłużnicy);
- osoby zainteresowane ochroną własnych praw naruszonych na skutek prowadzenia egzekucji.
Do uczestników postępowania (statusem prawnym bardzo zbliżonym do stron) zaliczamy także: prokuratora, organizację społeczną i powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów.
Prokurator może żądać wszczęcia postępowania egzekucyjnego w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywatelskich lub interesu społecznego.
Zobacz: Gdy wierzyciel nie uzyska klauzuli wykonalności na drugiego małżonka
Osobę na rzecz, której prokurator wszczął egzekucję komornik zawiadamia o tym fakcie. Osoba ta może wstąpić do sprawy w charakterze strony. Prokurator może składać wnioski i oświadczenia, należy doręczać mu doręczać wszelkie pisma w sprawie oraz zawiadamiać o terminach czynności. Prokurator może zaskarżyć każde postanowienie komornika i składać skargi na czynności komornika. Terminy ustanowione dla stron wiążą także prokuratora.
Egzekucja może być także wszczęta na wniosek organizacji społecznej uprawnionej od działania w imieniu i na rzecz obywateli (mogą to być tylko te organizacje, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej) lub rzecznika konsumentów. Do tych wszystkich organizacji i rzecznika stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące udziału prokuratora w postępowaniu egzekucyjnym.
W wyniku powództwa wniesionego przez miejskiego rzecznika praw konsumenta sąd zasądził określoną kwotę na rzecz wierzyciela (który z uwagi na podeszły wiek i brak wykształcenia jest osobą nieporadną). Po uzyskaniu tytułu wykonawczego miejski rzecznik praw konsumenta złożył go do komornika wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji na rzecz wierzyciela.
Komornik wszczął egzekucję, o czym powiadomił wierzyciela. Wierzyciel nie wyraził chęci wzięcia udziału w postępowaniu egzekucyjnym. W związku z tym, że w niniejszej sprawie na prawach strony działa miejski rzecznik praw konsumenta będzie on informowany o każdej czynności komornika mającej wpływ na przebieg egzekucji. Ponadto miejski rzecznik praw konsumenta ma prawo składać wszelkie wnioski w ramach toczącego się postępowania (w tym skargę na czynności komornika).
Na koniec należy zauważyć, że uczestnicy postępowania egzekucyjnego mogą być reprezentowani przez pełnomocnika. Jeżeli pełnomocnik działał w postępowaniu rozpoznawczym na podstawie pełnomocnictwa procesowego jest także uprawniony na jego mocy do reprezentowania strony w postępowaniu egzekucyjnym.
Pełnomocnikami strony mogą być: adwokat; radca prawny; osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony; osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia; rodzice; rodzeństwo; zstępni strony (dzieci, wnuki itp.) i osoby pozostające ze sobą w stosunku przysposobienia.
Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy może być także pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.
Pełnomocnictwo ogólne w postępowaniu egzekucyjnym nie upoważnia do odbioru całego świadczenia, a jedynie do odbioru kosztów procesu. W celu odbioru całego świadczenia pełnomocnik powinien złożyć pełnomocnictwo, w którym wierzyciel wyraźnie umocował go do odbioru tego świadczenia.
Pracodawca lub organ emerytalno-rentowy dokonujący potrąceń z wynagrodzenia (emerytury/renty) dłużnika alimentacyjnego z pominięciem sądowego postępowania egzekucyjnego nie jest organem egzekucyjnym!