Komornik z zasady działa na obszarze swojego rewiru, który obejmuje obszar właściwości jednego lub kilku sądów rejonowych (właściwość miejscowa). Od grudnia 2007r. w rewirze może działać więcej niż jeden komornik.
Właściwość rzeczowa dotyczy podziału czynności pomiędzy organy egzekucyjne, jakimi są sąd i komornik. Komornik nie może dokonywać tych czynności, do których rzeczowo właściwy jest sąd (np. komornik nie wykonuje tytułu wykonawczego, w którym określono, że dłużnik ma zaniechać pewnej czynności).
Zobacz: Zmiany w kosztach egzekucji
Właściwość komornika
Komornik z urzędu bada czy jest właściwy rzeczowo i miejscowo do przyjęcia wniosku.
Właściwość komornika określona jest w przepisie szczególnym, właściwym dla danego sposobu egzekucji. Generalnie w przypadku egzekucji: z ruchomości, z nieruchomości, odebrania rzeczy, opróżnienia lokalu lub pomieszczenia (w tym eksmisji) właściwym jest ten komornik w rewirze, którego te rzeczy lub nieruchomości się znajdują.
W przypadku egzekucji z wynagrodzenia (renty/emerytury), rachunku bankowego i wierzytelności generalnie właściwy jest ten komornik w rewirze, którego dłużnik ma miejsce zamieszkania.
Komornik właściwy miejscowo wg. przepisów kpc nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji lub dokonanie zabezpieczenia. Odmowy przyjęcia wniosku nie należy mylić z odmową wszczęcia egzekucji (np. w przypadku dołączenia do wniosku dokumentu niebędącego tytułem wykonawczym).
Zobacz: Kto dokonuje opisu i oszacowania zajętej rzeczy?
Dłużnik Jan K. zamieszkuje w Łodzi. Wierzyciel Piotr L. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi do Komornika Sądowego przy SR w Łodzi. Do wniosku wierzyciel dołączył niezapłaconą fakturę przez dłużnika Jana K. Komornik, pomimo, iż jest właściwy do przyjęcia wniosku odmówił wszczęcia egzekucji, gdyż do wniosku wierzyciel dołączył dokument, który nie jest tytułem wykonawczym.
Wybór komornika
Wierzyciel ma także prawo wyboru komornika na terytorium całego kraju, z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości. Prawo to dotyczy wyboru pomiędzy komornikami różnych rewirów, a nie wyboru jednego z komorników działających w danym rewirze. W razie takiego wyboru komornik działa poza obszarem swojego rewiru.
Komornik wybrany do działania poza swoim rewirem ma prawo odmówić przyjęcia wniosku, jeżeli w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji zaległość przekracza sześć miesięcy. Odmowa przyjęcia wniosku dokonywana jest w formie postanowienia, na które przysługuje skarga na czynności komornika.
Z prawem wyboru komornika na terenie całego kraju wiążą się dwie kwestie:
- Kwestia związana z kosztami egzekucyjnymi.
- Kwestia związana z kolizją uprawnień kilku komorników do tego samego prawa majątkowego dłużnika.
Czynności komornika wybranego spoza rewiru powodują wzrost kosztów egzekucyjnych spowodowanych w szczególności przejazdami komornika i jego pracowników na miejsce czynności, koniecznością zapewnienia im noclegu i koniecznością wypłacenia diet tym pracownikom, a także zapewnieniem ewentualnego specjalistycznego transportu zajętych ruchomości.
Wydatki te obciążają wierzyciela (nawet tego, który korzysta ze zwolnienia z kosztów w egzekucji) i nie wlicza się ich do kosztów obciążających dłużnika. Na poczet tych wydatków komornik może żądać od wierzyciela zaliczki, której nie wpłacenie spowoduje odmowę dokonania danej czynności.
W przypadku kolizji uprawnień kilku komorników do tego samego prawa majątkowego dłużnika mają zastosowanie odpowiednie przepisy kpc dotyczące tzw. zbiegu egzekucji sądowych. W razie zbiegu egzekucji do tych samych rzeczy, wierzytelności i praw dalszą egzekucję prowadzi komornik właściwy wg. przepisów kpc. W przypadku, gdy żaden z komorników nie jest właściwy wg. kpc lub właściwych jest kilku komorników dalszą egzekucję prowadzi komornik, który pierwszy wszczął egzekucję z danego składnika majątku dłużnika.
Tak, więc komornik wybrany przez wierzyciela do działania poza rewirem może przykładowo zająć wynagrodzenie dłużnika. Jednakże, gdy wynagrodzenie to później w innej sprawie zajmie inny komornik właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika (art. 880 kpc) to komornik wybrany przez wierzyciela ma obowiązek przekazać sprawę komornikowi właściwemu zgodnie z art. 880 kpc.
Sąd zasądził od dłużnika Piotra L. na rzecz wierzyciela Jana K. kwotę 5000 zł tytułem zaległego wynagrodzenia. Wierzyciel Jan K. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko Piotrowi L. (zamieszkałemu w Poznaniu) do komornika sądowego w Łodzi. We wniosku wierzyciel wniósł o zajęcie wynagrodzenia dłużnika, jego ruchomości znajdujących się w Poznaniu, rachunku bankowego oraz nieruchomości – mieszkania w Warszawie. Komornik sądowy w Łodzi nie posiada zaległości w egzekucji większych niż sześć miesięcy i dlatego przyjął wniosek wierzyciela Jana K., ale tylko w zakresie egzekucji z wynagrodzenia, rachunku bankowego i ruchomości dłużnika Piotra L. Komornik sądowy w Łodzi odmówił wszczęcia egzekucji z nieruchomości dłużnika, gdyż komornikiem właściwym do jej prowadzenia jest komornik sądowy z Warszawy. Z uwagi na fakt, iż wierzyciel Jan K. dokonał wyboru komornika z Łodzi musi liczyć się w tym, że będzie obciążony kosztami czynności (zajęcie ruchomości) podjętymi przez komornika w Poznaniu (pomimo korzystania przez wierzyciela ze zwolnienia z kosztów sądowych!). Ponadto w przypadku, gdyby przed zakończeniem egzekucji wynagrodzenie dłużnika zajął także w innej sprawie komornik sądowy z Poznania to okaże się, że tylko on jest komornikiem właściwym do prowadzenia dalszej egzekucji z wynagrodzenia dłużnika.
Ciągłość właściwości
Przepisy przewidują utrwalenie (ciągłość) właściwości komornika. Polega to na tym, że komornik właściwy wg. przepisów kpc w chwili złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji pozostaje właściwy do ukończenia sprawy, chociażby podstawy tej właściwości uległy zmianie w toku postępowania (np. zmieniło się miejsce zamieszkania dłużnika).
Komornik ma też obowiązek przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi, przeciwko któremu wszczął już egzekucję (w wyniku skorzystania przez innego wierzyciela z prawa wyboru komornika), – jeżeli następni wierzyciele wnoszą o przeprowadzenie egzekucji wg. tych samych sposobów, co wcześniejsi wierzyciele.
Zobacz: Jak można zostać komornikiem?
1. W przypadku dochodzenia alimentów wierzyciel kierując egzekucję do wynagrodzenia dłużnika ma prawo złożyć wniosek do komornika właściwego według swojego miejsca zamieszkania.
2. Po złożeniu wniosku do komornika właściwego wg. przepisów kpc wierzycielowi nie przysługuje prawo wyboru komornika. Jednakże taki komornik może na wniosek wierzyciela przekazać sprawę innemu komornikowi, jeżeli ten wyrazi na to zgodę.