Czynności niezastępowalne
Nie można wyliczyć wszystkich czynności zastępowalnych, gdyż obowiązek ich wykonania powstaje na tle różnorodnych stanów faktycznych. Mówimy tu o czynnościach, które nie wymagają szczególnych uzdolnień czy fachowego przygotowania. Przykładowo można podać, że czynnościami zastępowalnymi mogą być prace mechaniczne, prace porządkowe czy obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego.
Wszczęcie postępowania
Organem egzekucyjnym czynności zastępowalnych jest sąd. Wszczęcie tej egzekucji następuje na wniosek wierzyciela złożony do sądu rejonowego, w okręgu, którego czynność ma być wykonana (nie zawsze jest to sąd miejsca zamieszkania dłużnika). Warunkiem wszczęcia egzekucji czynności zastępowalnych jest fakt, iż w tytule egzekucyjnym nie postanowiono, że w przypadku, gdy dłużnik nie wykona tej czynności (w wyznaczonym terminie) wierzyciel będzie umocowany do jej wykonania na koszt dłużnika.
Zobacz: Jak skutecznie przeprowadzić eksmisję?
Postępowanie egzekucyjne czynności zastępowalnej składa się z dwóch etapów:
- Wezwania dłużnika do wykonania czynności w oznaczonym terminie,
- Umocowanie wierzyciela do dokonania czynności na koszt dłużnika.
By ewentualnie móc przejść do drugiego etapu sąd musi stwierdzić, że dłużnik nie zastosował się do wezwania w wyznaczonym terminie. Sprawdzenie to jest niezbędne, gdyż w przypadku, gdy dłużnik czynność wykonał dalsze postępowania stanie się zbędne.
W drugim etapie postępowania oprócz umocowania wierzyciela sąd na jego żądanie przyzna mu określoną kwotę potrzebną do wykonania czynności. Każdy etap postępowania przeprowadzany jest na podstawie oddzielnego postanowienia sądu.
W przypadku drugiego etapu postanowienie sądu może obejmować samo umocowanie wierzyciela lub umocowanie i przyznanie mu odpowiedniej kwoty.
Po wydaniu postanowienia tylko o umocowaniu wierzyciel może zwrócić się do sądu o przyznanie mu odpowiedniej kwoty (sąd wydaje wtedy kolejne postanowienie).
Zobacz: Eksmisja przy najmie okazjonalnym
W przypadku, gdy okaże się, że przyznana kwota nie jest wystarczająca, sąd na wniosek wierzyciela może przyznać mu dodatkową kwotę.
Najlepszym rozwiązaniem z uwagi na szybkość i sprawność postępowania egzekucyjnego czynności zastępowalnej jest to by wierzyciel we wniosku o wszczęcie egzekucji zawarł wszystkie żądania dotyczące z osobna każdego etapu egzekucji, tj. by wierzyciel jednocześnie złożył:
- Wniosek o wezwanie dłużnika do wykonania czynności w wyznaczonym terminie;
- Wniosek o udzielenie mu umocowania do wykonania czynności (po bezskutecznym upływie ww. terminu);
- Wniosek o przyznanie mu odpowiedniej kwoty.
Jeżeli sąd dokona umocowania wierzyciela do wykonania czynności na koszt dłużnika to uprawnionym do faktycznego wykonania może być sam wierzyciel albo osoba trzecia, której wierzyciel powierzy wykonania czynności.
Fakt umocowania wierzyciela może powodować, że dłużnik traci prawo do dokonania danej czynności samodzielnie. Przyjąć jednak należy, że do momentu, gdy wierzyciel (lub osoba trzecia) nie przystąpi do wykonania czynności dłużnik powinien mieć możność wykonania czynności samodzielnie.
Jest to korzystne dla obu stron: dla wierzyciela, gdyż nie musi osobiście (lub przez osobę trzecią) angażować się w wykonanie czynności i dla dłużnika gdyż uniknie dodatkowych kosztów.
Postanowienie sądu wzywające dłużnika do wykonania czynności zastępowalnej może być zaskarżone przez obie strony. Podobnie postanowienie sądu o przyznaniu wierzycielowi sumy na wykonanie czynności także podlega zaskarżeniu przez obie strony (chociaż logicznym jest, że powinien je skarżyć jedynie dłużnik).
Zobacz: Przedsiębiorca w sądzie
Jan. K. na terenie nieruchomości, której właścicielem był Antoni Z. składował swoje materiały budowlane bez zgody właściciela. Antoni Z. zwrócił się do sądu o zobowiązanie Jana K. do usunięcia materiałów w terminie miesiąca od daty uprawomocnienie się wyroku. Sąd wydał wyrok zgodnie z żądaniem Antoniego Z. Pomimo upływu wskazanego terminu Jan K. nie usunął materiałów. W związku z tym Antoni Z. zwrócił się do sądu z wnioskiem o wszczęcie egzekucji czynności zastępowalnej. We wniosku wierzyciel Antoni Z. wniósł o wezwanie dłużnika Jana K. do wykonania czynności w wyznaczonym terminie, o udzielenie mu upoważnienia do dokonania czynności na koszt dłużnika Jana K. w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu i o przyznanie mu na ten cel kwoty w wysokości 3 tys, zł. Wierzyciel Antoni Z. przedstawił zestawienie kosztów, z którego wynikało ze taka właśnie kwota jest potrzebna do usunięcia materiałów. Sąd wydał postanowienie, w którym wezwał dłużnika Jana K. do wykonania czynności w terminie 2 tygodni. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu sąd wydał postanowienie, w którym umocował wierzyciela Antoniego Z. do wykonania czynności na koszt dłużnika Jana K. i przyznał mu na ten cel kwotę 3 tys. zł. Po uprawomocnieniu się tego postanowienia wierzyciel Antoni Z. wystąpił o nadanie mu klauzuli wykonalności. Po uzyskaniu klauzuli wierzyciel Antoni Z. złożył wniosek od komornika o wyegzekwowanie wskazanej kwoty. Egzekucja okazał się skuteczna. Wierzyciel Antoni Z. dysponując kwota 3 tys. zł usunął ze swojej nieruchomości materiały budowlane dłużnika Jana K..
Po zakończeniu postępowania sąd postanowieniem powinien określić wysokość powstałych kosztów egzekucyjnych oraz wskazać stronę, która jest nimi obciążona (zgodnie z art. 770 kpc). Postanowienie sądu przyznające wierzycielowi określoną sumę pieniędzy oraz postanowienie nakazujące dłużnikowi jej zwrot (po opatrzeniu klauzulą wykonalności) stanowią tytuł wykonawczy będący ewentualne podstawą do egzekucji tych kwot w trybie egzekucji należności pieniężnych.
Na zakończenie należy odróżnić fakt zakończenia egzekucji czynności zastępowalnej od faktu zakończenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego egzekucji czynności zastępowalnej. Wykonanie czynność zastępowalnej kończy egzekucję czynności zastępowalnej, natomiast wydanie ww. postanowienia o kosztach kończy postępowanie egzekucyjne.
1. Wierzyciel nie może zadąć odpowiedniej kwoty na wykonanie czynności, jeżeli wcześniej wykonał ją bez umocowania sądu.
2. Wierzyciel nie może żądać tylko przyznania odpowiedniej kwoty bez jednoczesnego lub wcześniejszego żądania umocowania do dokonania czynności.
3. Jeżeli sąd wezwał dłużnika do wykonania czynności a dłużnik czynność tę wykonał powinien złożyć powództwo przeciwegzekucyjne (powództwo opozycyjne z art. 840 § 1 pkt 2 kpc).