O tym, który sąd rozpatruje dany rodzaj spraw decydują przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Mówimy w takiej sytuacji o właściwości sądu. Kodeks rozróżnia właściwość miejscową i rzeczową oraz właściwość ogólną, przemienną i wyłączną.
Więcej na temat właściwości sądu można przeczytać na stronie www.www.infor.pl/prawo/pozwy
Właściwość miejscowa i rzeczowa
Ustalenie właściwości rzeczowej sprowadza się do odpowiedzi na pytanie czy sprawę w pierwszej instancji rozpatruje sąd rejonowy czy okręgowy. Zgodnie z przewidzianą w k.p.c. zasadą większość spraw w pierwszej instancji rozpatruje sąd rejonowy.
Ustalenie właściwości miejscowej natomiast polega na zbadaniu gdzie położony sąd będzie rozpatrywał sprawę. Czy będzie to sąd położony w Warszawie, Krakowie a może w Siedlcach.
Zobacz: Co powinno być zawarte w umowie o podwykonawstwo robót budowlanych?
Właściwość ogólna, przemienna i wyłączna
Ten podział odnosi się jedynie do właściwości miejscowej. Przepisy kodeksu tworzą pewne reguły, które pozwalają określić gdzie położony sąd będzie rozpatrywał daną sprawę.
W większości spraw zastosowanie będzie miała właściwość ogólna. Zgodnie z nią sądem właściwym do rozpatrzenia danego sporu jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego.
Z właściwością przemienną mamy do czynienia w sytuacji gdy kodeks wymienia dwa lub więcej sądów, do których można wnieść dany pozew. To znaczy, że powód może wystąpić do sądy określonego wedle właściwości ogólnej lub do tego wskazanego w przepisach szczególnych Kodeksu postępowania cywilnego
Przykładem właściwości wyłącznej mogą być sprawy o alimenty albo czyny niedozwolone.
Właściwość wyłączna to przypadek gdy roszczenia rozpatruje sąd wskazany przez kodeks i żaden inny sąd nie może orzekać w takiej sprawie. Mówiąc jeszcze prościej oznacza to, że powód nie może kierować się w takich sprawach właściwością ogólną a pozew może wnieść jedynie do sądu określonego w przepisach prawa.
Dla przykładu sprawy dotyczące nieruchomości rozpatruje tylko i wyłącznie sąd miejsca położenia nieruchomości.
Zobacz: Co powinna zawierać umowa o roboty budowlane?
Umowa prorogacyjna
Umowa prorogacyjna to prawnicze określenie umowy, w której strony postanawiają, że spory między nimi rozpatrywać będzie wybrany przez nie sąd.
Zgodnie z art. 46 k.p.c. strony mogą się umówić na piśmie poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporu mogącego w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego.
Co wynik z przepisów kpc
Zgodnie z zapisami kodeksu postępowania cywilnego strony w drodze umowy mogą wybrać sąd który rozpatrzy spór między nimi. Tak więc strony muszą zawrzeć stosowną umowę w tym względzie.
Umowa musi być zawarta na piśmie. Oznacza to, że strony nie mogą umówić się ustnie co do tego jaki sąd będzie właściwy.
Umowa może dotyczyć tylko spraw rozstrzyganych w postępowaniu procesowym. Uczestnicy postępowania nieprocesowego nie mogą w drodze umowy zmieniać właściwości sądu.
Umownie można zmodyfikować jedynie właściwość miejscową. Nie można natomiast zmieniać właściwości rzeczowej. Nie można zatem umówić się, ze sprawę między stronami będzie rozpatrywał sąd okręgowy a nie rejonowy.
W drodze umowy nie można również zmieniać właściwości wyłącznej określonej w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego
Ustalona w drodze umowy właściwość miejscowa jest właściwością wyłączna. Tak więc gdy wybrano już sąd w drodze umowy wtedy nie można powoływać się na właściwość ogólną wynikającą z przepisów prawa.
Zobacz: Jakie są prawa i obowiązki stron umowy o roboty budowlane?
Klauzula wyboru sądu
Klauzulę wyboru sądu umieszcza się najczęściej w końcowej części umowy. Może ona mieć następujące brzmienie: „Spory wynikające z niniejszej umowy rozpatrywać będzie sąd w …………”. Warto zwrócić uwagę na taki zapis w umowie gdyż może on rodzić pewne niekorzystne dla strony umowy konsekwencje (konieczność dalekich wyjazdów na rozprawy).