Przepis art. 568 Kodeksu Spółek Handlowych (dalej jako - KSH) reguluje odpowiedzialność za czynności związane z przekształceniem spółki. Potrzeba tej regulacji jest oczywista ze względu na doniosłość przekształcenia i skutki jakie może ono mieć zarówno w stosunku do samej spółki, jej wspólników jak i osób trzecich.
Przepis art. 568 KSH statuuje odpowiedzialność odszkodowawczą osób uczestniczących w procesie przekształcenia spółki. Warto zaznaczyć, że w tym przypadku odpowiedzialność ponosi się wobec samej spółki, wspólników oraz osób trzecich w przeciwieństwie do czynności związanych z łączeniem oraz podziałem spółek gdzie odpowiedzialność ograniczona jest wyłącznie wobec wspólników (akcjonariuszy) łączących się lub uczestniczących w podziale. Zgodnie z KSH możemy wyróżnić dwie grupy osób odpowiedzialnych za czynności związane z przekształceniem spółki, które ponoszą tą odpowiedzialność na odrębnych zasadach, a mianowicie:
1) osoby działające za spółkę oraz
2) biegłych rewidentów.
Odpowiedzialność osób działających za spółkę przekształcaną
Pierwsza grupa podmiotów, które mogą ponosić odpowiedzialność za czynności związane z przekształceniem spółki są osoby działające za spółkę przekształcaną. W przypadku spółki osobowej będą to zasadniczo wspólnicy prowadzący sprawy spółki i reprezentujący ją, lecz mogą to być także pełnomocnicy wspólników. W spółce komandytowej mogą to być komandytariusze, jeżeli z mocy umowy spółki są oni uprawnieni i obowiązani do prowadzenia spraw spółki.
Jeżeli spółka jest w stanie likwidacji, ale ma jeszcze zdolność przekształceniową, bo nie rozpoczęła podziału majątku, podmiotami mogącymi ponosić odpowiedzialność są również likwidatorzy. W odniesieniu natomiast do spółek kapitałowych, ponosić ją będą głównie osoby wchodzące w skład ich organów. Poza wskazanymi powyżej osobami odpowiedzialność może objąć każdego, kto faktycznie działa za spółkę. W spółkach osobowych będą to nie tylko wszyscy wspólnicy posiadający prawo prowadzenia spraw spółki, lecz także ci, którzy czynności tych dokonali.
Należy zauważyć, że osobą działającą jest także osoba, która złożyła swój podpis na określonym dokumencie. W związku z powyższym, jeżeli plan przekształcenia podpisują wszyscy członkowie zarządu i wszyscy wspólnicy posiadający prawo prowadzenia spraw spółki w spółce osobowej, to gdy plan był wadliwy i spowodował szkodę, wówczas za szkodę wyrządzoną tym działaniem będą odpowiadać wszyscy członkowie zarządu lub wspólnicy posiadający prawo prowadzenia spraw spółki, nie zaś tylko ci, którzy faktycznie plan ten sporządzili.
Zgłoszenie spółki osobowej do sądu rejestrowego
Przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową
Postępowanie cywilne 2013 - przygotuj się na duże zmiany
Przesłankami odpowiedzialności osób działających za spółkę są:
1) zawinione zachowanie (polegające na działaniu lub zaniechaniu) sprzeczne z prawem bądź postanowieniami umowy spółki, statutu,
2) szkoda w majątku wspólnika (akcjonariusza), spółki albo wreszcie osoby trzeciej,
3) związek przyczynowy pomiędzy wymienionymi powyżej przesłankami.
Odpowiedzialność promotorów przekształcenia opiera się na zasadzie winy, która ze względu na sformułowanie art. 568 § 1 jest domniemana, a jej brak muszą wykazać osoby, które tych czynności dokonały.
Podstawą odpowiedzialności są działania lub zaniechania w toku procedury przekształceniowej naruszające prawo albo umowę (statut) spółki przekształcanej, które mogą wyrządzać szkodę zarówno samej spółce, wspólnikom (akcjonariuszom) spółki przekształcanej jak i osobom trzecim. Wspólnikami, którzy mogą dochodzić odszkodowania w trybie art. 568 KSH, są zarówno wspólnicy spółki przekształcanej, jak i przekształconej, także ci wspólnicy, którzy nie uczestniczą w spółce przekształconej.
Za osoby trzecie, o których mowa powyżej, uważa się głównie wierzycieli spółki przekształcanej, którym wyrządzenie szkody mogło wyniknąć chociażby w przypadku nadmiernego uszczuplenia majątku spółki przekształconej przez dokonanie wypłat dla wspólników (akcjonariuszy) spółki przekształcanej nieuczestniczących w spółce przekształconej. Pomiędzy zawinionym zachowaniem osoby działającej za przekształcaną spółkę, a powstałą szkodą musi występować również związek przyczynowo, czyli związek pomiędzy zachowaniem lub zaniechaniem osoby dokonującej czynności w związku z przekształceniem spółki, a wynikłą z tego szkodą.
Działanie za spółkę przekształcaną może mieć miejsce dopiero z chwilą sporządzenia planu przekształcenia. Działania w fazie due diligence nie wchodzą w tym przypadku w rachubę. Granicą końcową jest dzień przekształcenia spółki, do tego bowiem czasu można działać za spółkę przekształcaną
Odpowiedzialność osób działających za spółkę jest oparta na więzi solidarności co oznacza, że ponoszą ją wspólnie wszystkie osoby, którym wskazane powyżej przesłanki można przypisać. Wykazanie braku winy wyłącza odpowiedzialność tylko tego członka organu (wspólnika prowadzącego sprawy spółki przekształcanej), który wykazał brak winy, co wyłącza go z kręgu odpowiadających za szkody. Natomiast pozostali stają się współdłużnikami solidarnymi, co nie wyklucza, aby w toku ustalania zakresu przyczynienia się zostało wykazane, który z nich ponosi winę i odpowiada za całą szkodę.
Odpowiedzialność biegłego rewidenta
Kolejną grupą osób ponoszącą odpowiedzialność za czynności związane z przekształceniem są biegli rewidenci działający w procesie przekształcenia, którzy odpowiadają wobec spółki i wspólników (akcjonariuszy) spółki przekształcanej, ale już nie wobec osób trzecich. Jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie winy, jednakże w tym przypadku brak jest domniemania winy rewidenta.
Biegły rewident może zostać pociągnięty do odpowiedzialności jedynie za takie działania lub zaniechania, które spowodowały szkodę mieszczącą się w zakresie działań koniecznych do poprawnego i rzetelnego zbadania planu przekształcenia.
Przedawnienie roszczeń związanych z odpowiedzialnością osób działających w ramach przekształcenia spółki
Dla roszczeń odszkodowawczych przysługujących wobec osób działających za spółkę oraz wobec biegłych rewidentów w procesie przekształcenia obowiązuje trzyletni termin przedawnienia, który liczony jest od dnia przekształcenia spółki. W sytuacji jednak niedojścia do skutku przekształcenia ustalenie początku biegu terminu przedawnienia według powyższej zasady nie jest możliwe. Dlatego należy uznać, iż w takim przypadku konieczne będzie posiłkowe stosowanie zasad ogólnych określonych w Kodeksie Cywilnym, a początkiem biegu terminu będzie data zdarzenia powodującego szkodę lub też jego ujawnienia, o ile skutki zostały wykryte w okresie późniejszym.
Podsumowując znajomość przepisów dotyczących odpowiedzialności za czynności związane z przekształceniem spółki może przydać się w przypadku, gdy nasze interesy zostaną w toku przekształcenia naruszone, a skuteczne ich zastosowanie umożliwi dochodzenie odszkodowania za poniesioną szkodę.
Marcin Kamiński, Kancelaria Prawna ARKANA