Prawidłowo sporządzona, czytelna i racjonalna umowa nie jest automatycznie gwarantem spełnienia przez strony swoich zobowiązań. Istnieje szereg okoliczności, w obliczu których dłużnik może nie chcieć lub też nie być w stanie spełnić swoich obowiązków kontraktowych. I nie chodzi wyłącznie o celowe unikanie spełnienia świadczenia. Może być to równie dobrze pogorszenie się sytuacji finansowej lub zdrowotnej kontrahenta, kryzys gospodarczy, czy jak ma to miejsce aktualnie – epidemia wirusa. Należy przy tym mieć na uwadze fakt, że w przypadku kontraktów międzynarodowych, interpretacja danych instytucji prawnych w każdym państwie może być zgoła odmienna. Dlatego też szczegółowe uregulowanie w umowie kwestii mogących być w przyszłości przedmiotem sporu zagwarantuje stronom pewność co do swojej sytuacji biznesowej.
Polecamy: Nowe technologie w pracy księgowych
Zarówno w polskim prawie zobowiązań, jak i w międzynarodowej praktyce rynkowej możemy odnaleźć szereg instytucji mających na celu ochronę interesów przedsiębiorców, na wypadek gdyby wykonanie umowy w jej pierwotnej formie nie było możliwe. Ustalenie w umowie poniżej wskazanych klauzul i gwarancji z całą pewnością będzie oddziaływało pozytywnie zarówno na interesy, jak i poczucie bezpieczeństwa stron. Jedne z nich mają charakter zobowiązujący już w chwili podpisania umowy, inne uaktywniają się dopiero po spełnieniu konkretnych warunków.
Do najczęściej stosowanych instytucji umownych zabezpieczających interesy przedsiębiorców należą:
- klauzula poufności – jeżeli zawarcie umowy wiąże się z koniecznością ujawnienia informacji będących tajemnicą przedsiębiorstwa jednego lub obu kontrahentów, strony mogą zawrzeć zapis zobowiązujący je do niewyjawiania wskazanych tajemnic, pod groźbą odpowiedzialności finansowej;
- klauzula incoterms - dotyczy odpowiedzialności stron i ponoszenia ryzyka w obrocie międzynarodowym. Precyzuje m.in. miejsce i sposób dostawy towaru, zapewnienia transportu oraz zasady ubezpieczenia towaru. Klauzula ta znajduje powszechne zastosowanie w obrocie międzynarodowym z uwagi na fakt, że jej opracowania dokonała międzynarodowa izba handlowa;
- klauzula zakazu reeksportu – zgodnie z tą instytucją odbiorca nie może eksportować towaru na inne rynki bez zgody dostawcy. Klauzula stosowana jest w szczególności w przypadku różnic w cenach na poszczególnych rynkach;
- klauzula kary umownej – instytucja zastrzegająca, że w przypadku niewykonania świadczenia umownego przez jedną ze stron, naprawa wyrządzonej szkody nastąpi w formie zapłaty uzgodnionej kwoty. Klauzula ta zdejmuje z wierzyciela obowiązek udowodnienia rozmiarów faktycznej szkody, jedyną przesłanką jest brak spełnienia przez dłużnika postanowień kontraktu;
- klauzula dobrowolnego poddania się egzekucji – zapis umowy zobowiązujący strony do złożenia przed notariuszem oświadczenia, zgodnie z którym przedsiębiorcy dobrowolnie decydują się poddać przymusowej egzekucji w razie niewypełnienia zobowiązania wynikającego z zawartej umowy, z pominięciem procedur sądowych;
- klauzula siły wyższej – zapis regulujący konsekwencje niewykonania zobowiązań umownych w związku z wystąpieniem nadzwyczajnych zdarzeń o charakterze niezależnym od przedsiębiorców, którym nie będą w stanie się przeciwstawić. Klauzula pozwoli na stosowny rozkład ryzyka i podział odpowiedzialności między kontrahentami;
- klauzula hardship – zapis ten pozwala na renegocjacje warunków umowy, w sytuacji kiedy w wyniku zaistnienia nieprzewidzianego zdarzenia dalsza realizacja zobowiązań kontraktowych stanie się dla obu stron nieopłacalna;
- gwarancja bankowa – pisemne zobowiązanie banku do zapłaty beneficjentowi kwoty maksymalnej wskazanej w gwarancji, tj. sumy gwarancyjnej, w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji nie wywiąże się z umownego zobowiązania;
- gwarancja ubezpieczeniowa – pisemne zobowiązanie zakładu ubezpieczeń do wypłaty na rzecz beneficjenta gwarancji określonej sumy pieniężnej w przypadku, gdy zleceniodawca gwarancji nie wywiąże się z umownego zobowiązania;
- rachunek escrow – rodzaj rachunku bankowego zabezpieczający zdeponowane przez strony środki finansowe, które uwalniane są dopiero w momencie spełnienia zobowiązań wynikających z umowy.
Rozwijająca się globalizacja daje wielkie możliwości polskim przedsiębiorcom. Jeszcze nigdy w historii nie było tak łatwo o pozyskanie zagranicznego kontrahenta. Wielu przedsiębiorców nie wychodząc nawet z domów, może prowadzić interesy w prawie każdym zakątku globu. Jednakże międzynarodowa współpraca oprócz niezaprzeczalnych zalet posiada także wiele obszarów, które mogą okazać się problematyczne. Chodzi tu przede wszystkim o prawną interpretację umów oraz jurysdykcję sądową, kiedy dojdzie do sporu między stronami umowy.
Powyższe daje jasno do zrozumienia, że dla przedsiębiorcy – oprócz możliwych zysków z ewentualnej współpracy – największe znaczenie powinna mieć kwestia, czy ma do czynienia z profesjonalnym, rzetelnym i godnym zaufania podmiotem. Jeżeli kandydat na partnera w interesach okaże się kompetentny i odpowiedzialny, przedsiębiorca powinien przejść do negocjacji. Wprawiony biznesmen nigdy nie podejmuje decyzji na podstawie emocji, zawsze każdy element przyszłego kontraktu analizuje „dwa razy”, tak aby później niczego nie żałować. Jeżeli negocjacje przejdą pomyślnie, następuje zawarcie właściwej umowy. Oprócz podstawowych, obligatoryjnych jej elementów, strony powinny pamiętać, aby umowa zawierała klauzule i gwarancje, które w sposób optymalny zabezpieczą wszelkie interesy przedsiębiorców.
Radosław Pilarski, adwokat specjalizujący się w prawie zamówień publicznych, gospodarczym i upadłościowym
Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA