Dopuszczalne jest zatrudnianie pracowników młodocianych, a więc osób, które ukończyły 16 lat, ale nie przekroczyły 18 lat. Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego, a więc na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Ponadto wyjątkowo dopuszczalne jest zatrudnienie młodocianego również w innym celu niż przygotowanie zawodowe, a mianowicie przy pracach lekkich.
Ubezpieczenia społeczne
Pracownicy młodociani podlegają ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach, jak inni pracownicy. Nie ma przy tym znaczenia, czy młodociany jest zatrudniony w celu przygotowania zawodowego czy też w innym celu. Oznacza to, że pracownik młodociany od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.
Obowiązek ubezpieczeniowy pracowników młodocianych ustala się na zasadach ogólnych, mających zastosowanie do osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy.
Obowiązek zgłoszenia pracownika młodocianego do ubezpieczeń spoczywa na zatrudniającym go pracodawcy, który jako płatnik składek jest zobowiązany również rozliczać i opłacać składki na ubezpieczenia takiego pracownika. Pracownik młodociany jest zgłaszany do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 XX.
Jedyna różnica, jaka jest między pracownikami młodocianymi a innymi pracownikami, dotyczy ich sytuacji prawnej w zakresie ubezpieczeń społecznych wówczas, gdy spełniają oni kryteria określone dla osób współpracujących. Pracownik, który spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega tym ubezpieczeniom na zasadach określonych dla tych osób. Nie dotyczy to jednak pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, którzy, nawet jeżeli spełniają kryteria określone dla osób współpracujących, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownicy.
PRZYKŁAD
Adam W. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Od 3 listopada 2013 r. Adam W. zatrudnił na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego syna Tadeusza, który pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Mimo że Tadeusz W. spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach określonych dla pracowników.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika młodocianego stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego. W przychodzie tym nie powinno się uwzględniać:
● wynagrodzenia chorobowego, zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego oraz
● przychodów zwolnionych z oskładkowania na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czyli np. odpraw emerytalnych, diet z tytułu podróży służbowych.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Ubezpieczenie zdrowotne
W okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania pracownik młodociany objęty jest również obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym. Przy czym osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, spełniająca kryteria określone dla osób współpracujących, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik, a nie jako osoba współpracująca.
W podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników młodocianych uwzględnia się wynagrodzenie chorobowe, pomniejsza się ją o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez pracownika młodocianego i nie stosuje się ograniczenia w postaci rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Pracownikowi młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (w II kwartale 2013 r. była to kwota 3612,51 zł) i wynosi ono od 1 września do 30 listopada 2013 r.:
● w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 4% (tj. 144,50 zł),
● w drugim roku nauki – nie mniej niż 5% (tj. 180,63 zł),
● w trzecim roku nauki – nie mniej niż 6% (tj. 216,75 zł).
Pracodawca może przyznać pracownikowi młodocianemu w okresie nauki zawodu wyższe wynagrodzenie niż obliczone w odniesieniu do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
Od ustalonej podstawy wymiaru składek pracodawca rozlicza w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, które są częściowo finansowane przez młodocianego, tj. emerytalna – 9,76%, rentowa – 1,5%, chorobowa – 2,45%, zdrowotna – 9% podstawy wymiaru, i przez pracodawcę, tj. emerytalna – 9,76%, rentowa – 6,5% podstawy wymiaru oraz cała składka wypadkowa.
Składki na FP i FGŚP
Za pracownika młodocianego pracodawca nie opłaca składek na Fundusz Pracy, jeżeli jego podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, a w przypadku pracownika w pierwszym roku pracy – niższa niż 80% minimalnego wynagrodzenia.
Pracodawca nie musi opłacać składki na FP za pracownika młodocianego, jeżeli jego podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2013 r. jest to 1600 zł.
Jeżeli pracodawca zatrudniający pracownika młodocianego nie jest pracodawcą w rozumieniu ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy bądź pracownik młodociany nie jest pracownikiem w rozumieniu tej ustawy, nie ma obowiązku opłacania za takiego pracownika składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Za pracodawcę w rozumieniu ww. ustawy należy uznać:
● przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą również na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
● oddział banku zagranicznego,
● oddział instytucji kredytowej,
● oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń oraz
● oddział lub przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego.
Z kolei pracownikiem w rozumieniu tej ustawy jest osoba pozostająca w stosunku pracy, chałupnik, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, osoba wykonująca pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną, podlegająca z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Powyższa definicja nie ma zastosowania wobec małżonka pracodawcy, a także jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma oraz osób przysposabiających, a także rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.
Zobacz również: Dodatkowy urlop niepełnosprawnego pracownika