W razie zaistnienia wypadku w czasie podróży służbowej pracownik ma prawo do świadczeń pieniężnych określonych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (zwanej dalej ustawą wypadkową) na takich samych zasadach jak w przypadku wypadku, który zaistniał przy pracy.
Uprawnienia pracownika do świadczeń wynikają wprost z art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej. Nie dotyczy to jedynie sytuacji, gdy wypadek ten został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Z tytułu wypadku w czasie podróży służbowej przysługuje przede wszystkim prawo do jednorazowego odszkodowania w razie zaistnienia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Kiedy podróż służbowa?
Podróżą służbową jest wykonywanie zadania określonego przez pracodawcę poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, w terminie i miejscu określonym w poleceniu wyjazdu służbowego. Istotne znaczenie w celu ustalenia, czy dany wyjazd był podróżą służbową pracownika, czy też jego wyjazdem prywatnym, ma to, czy odbywał się on w wyniku polecenia wydanego przez pracodawcę. Polecenie to nie musi mieć formy pisemnej, gdyż może być to także ustna dyspozycja pracodawcy lub przełożonego danego pracownika.
Zobacz: Wynagrodzenie za nieobecność podczas wypowiedzenia
PRZYKŁAD
Pracownica na polecenie przełożonych pojechała do Poznania, aby zapoznać się z nowymi ofertami producentów mebli. Podczas pobytu w hotelu przy wysiadaniu z windy, na skutek potknięcia przewróciła się i złamała nogę. Wypadek nastąpił w czasie podróży służbowej i poszkodowana pracownica powinna otrzymać świadczenia odszkodowawcze z ZUS.
W przypadku braku polecenia przełożonego nie ma podstaw, aby zakwalifikować wyjazd pracownika jako podróż służbową. To zaś, w konsekwencji, wyłącza także ochronę ubezpieczeniową pracownika. Dlatego też, np. wypadek, jakiemu uległ pracownik podczas przejazdu swoim samochodem na studia podyplomowe, nie jest wypadkiem podczas podróży służbowej, zgodnie z definicją wskazaną w ustawie wypadkowej, jeżeli w związku z tymi studiami pracodawca nie wydał pracownikowi polecenia wyjazdu służbowego. Oznacza to, że w tej sytuacji pracownik nie otrzyma świadczeń odszkodowawczych z ZUS.
Podobnie wypowiadał się w tym zakresie Sąd Najwyższy w wyroku z 5 czerwca 1998 r., stwierdzając, że wypadek, jakiemu uległ pracownik podczas podróży na kurs specjalizacyjny, mający na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych, nie jest wypadkiem podczas podróży służbowej, jeżeli w związku z tym kursem pracodawca nie wydał pracownikowi polecenia wyjazdu służbowego, a jedynie uznał za usprawiedliwioną nieobecność pracownika spowodowaną uczestniczeniem w tym kursie.
Zobacz: Dziedziczenie firmy po śmierci właściciela
Kiedy pracownik jest chroniony?
W praktyce określenie zakresu ochrony pracownika w czasie podróży służbowej powoduje znaczne trudności. Wątpliwości dotyczą zwłaszcza czynności zaliczanych do prywatnej sfery życia pracownika i niepozostających w związku z obowiązkami pracowniczymi oraz celem podróży służbowej. Należy jednak stwierdzić, że ochrona pracowników w podróży służbowej jest szeroka i wykluczenie związku danego zdarzenia z pracą następuje tylko wtedy, gdy wypadek został spowodowany takim postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w żadnym związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Dzieje się tak dlatego, że w czasie podróży służbowej pracownik musi poruszać się w interesie pracodawcy poza miejscem swojego zatrudnienia i zamieszkania, z czym wiąże się dodatkowe ryzyko powstania nieszczęśliwego wypadku.
Określając zakres ochrony pracownika w czasie podróży służbowej, warto zwrócić uwagę na orzecznictwo Sądu Najwyższego. Istotne znaczenie ma tu m.in. wyrok Sądu z 13 maja 1997 r., w którym podkreślono, że pracownik w podróży służbowej zachowuje m.in. prawo do korzystania z odpoczynku, spacerów czy spożywania posiłków poza miejscem wykonywania obowiązków służbowych. Przy czym, tego rodzaju zachowanie pracownika nie oznacza zerwania związku z celem podróży służbowej.
Więcej w Serwisie Prawno-Pracowniczym - Zamów prenumeratę >>