Prawa i obowiązki pozwanego
Pozwany może zgłosić żądanie zabezpieczenia kosztów przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, bowiem późniejsze zgłoszenie żądania jest dopuszczalne dopiero w toku sprawy i to tylko jeżeli pozwany dowiedział się, że powód nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub gdy ustała podstawa prawna do zwolnienia powoda od obowiązku złożenia kaucji.
Pozwany nie ma również prawa domagać się złożenia kaucji, jeżeli uznana przez niego część roszczenia powoda wystarcza na zabezpieczenie kosztów.
Polecamy: Czym jest kaucja aktoryczna i kiedy nie jest pobierana?
Jaka wysokość kaucji aktorycznej?
Warto wiedzieć, w jaki sposób sąd oznacza wysokość kaucji.
Sprawa dotyczy zabezpieczenia kosztów procesu pozwanego, więc ustalenie wysokości poniesionych kosztów jest bardzo ważne. Otóż sąd dokonuje tego mając na względzie prawdopodobną sumę kosztów, które poniesie pozwany, jednak bez włączenia kosztów powództwa wzajemnego. Oczywiście jest to rachunek jedynie przybliżony.
Ustalając wysokość kaucji aktorycznej sąd weźmie pod uwagę między innymi prawdopodobne wynagrodzenie i wydatki pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego). Oprócz tego sąd weźmie pod uwagę koszty sądowe, w tym np. opinie biegłego, która w sprawach gospodarczych może okazać się bardzo potrzebna. Oczywiście możliwe jest uwzględnienie jeszcze innych kosztów. Pozwany powinien przedstawić sądowi listę spodziewanych kosztów, zaś ich uwzględnienie bądź nie, zależy już od sądu.
Gdy kaucja aktoryczna nie wystarcza
Gdyby w toku sprawy okazało się, że kaucja nie wystarcza, bo pozwany poniósł wyższe, niż przewidziane koszty, może on żądać dodatkowego zabezpieczenia. Może np. mieć miejsce sytuacja, w której wynagrodzenie pełnomocnika obejmowało reprezentację w dwóch instancjach, zaś sprawa trafiła również do kasacji, w związku z czym koszty reprezentacji wzrosną, a co za tym idzie, wzrośnie również żądane zabezpieczenie.
Wysokość kaucji sąd oznacza w walucie polskiej. Powód powinien złożyć kaucję na rachunek depozytowy sądu, chyba że sąd określi inny sposób jej złożenia. Na postanowienie sądu oznaczające wysokość kaucji i wyznaczające powodowi termin do złożenia kaucji zażalenie nie przysługuje. Nie przysługuje również zażalenie na postanowienie sądu oddalające wniosek pozwanego o złożenie przez powoda kaucji.
Zgłaszając w przepisanym czasie wniosek o zabezpieczenie kosztów, pozwany nie ma obowiązku składać wyjaśnień co do istoty sprawy przed rozstrzygnięciem tego wniosku, ponieważ sąd wyznaczy wówczas powodowi termin do złożenia kaucji, a po bezskutecznym upływie terminu sąd odrzuci pozew lub środek odwoławczy, orzekając o kosztach jak w przypadku cofnięcia pozwu. W związku z tym wyjaśnienia pozwanego co do istoty sprawy nie są potrzebne.
Jeżeli w toku postępowania ustanie przyczyna zabezpieczenia, sąd na wniosek powoda, po wysłuchaniu pozwanego, zwolni powoda od obowiązku zabezpieczenia kosztów i zarządzi zwrot złożonej kaucji.
Polecamy: Jak przedsiębiorca odpowiada za swoje długi?
Jeżeli sąd uzna, że konieczne jest zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, niezbędna będzie aktywność pozwanego. Sąd zarządza bowiem zaspokojenie z kaucji przyznanych pozwanemu kosztów dopiero na jego wniosek. Wniosek taki powinien być zgłoszony w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia. Jeżeli wniosku nie zgłoszono, sąd po upływie tego terminu zarządzi wydanie kaucji powodowi, z tym że uczyni to na jego żądanie. Termin ten może być przywrócony na ogólnych zasadach. Gdyby jednak kaucja została już zwrócona powodowi, wniosek o przywrócenie terminu zostanie odrzucony jako bezzasadny.
Sąd zarządzi natomiast wydanie powodowi kaucji natychmiast po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli pozwanemu kosztów nie przyznano. Sąd zarządza zaspokojenie kosztów pozwanego z kaucji aktorycznej w wysokości tych kosztów. Oznacza, to, że jeżeli koszty były niższe, niż kaucja, nastąpi zwrot reszty na rzecz powoda.
Oczywiście ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie złożonej kaucji sąd wydaje dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia w przedmiocie kosztów procesu. Gdyby więc sąd nie zasądził od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, nastąpi zwrot kaucji powodowi. Postanowienie to powinno nastąpić natychmiast po uprawomocnieniu się orzeczenia.
Należy pamiętać, że pozwanemu przysługuje pierwszeństwo zaspokojenia z kaucji złożonej przez powoda przed wszystkimi innymi wierzycielami powoda. Wynika to z faktu, że złożona kaucja ma zabezpieczać koszty procesu należne pozwanemu, więc jest przeznaczona na zaspokojenie tylko tych kosztów. Gdyby zaś pozwany zgłosił wniosek o zaspokojenie z kaucji przyznanych mu kosztów, a wniosek ten zostałby uwzględniony, z kaucji nie mogą być zaspokojeni inni wierzyciele powoda.
Zaspokojenie wierzycieli może mieć również miejsce w sytuacji, gdy pozwany nie złoży wniosku o zaspokojenie jego kosztów z kaucji, zaś na zarządzenie sądu nastąpi jej zwrot powodowi. Pozwany nie skorzysta wówczas z pierwszeństwa zaspokojenia przed innymi wierzycielami.