Sprzeciw na czynności kontrolne to sposób obrony przedsiębiorcy przed niezgodną z prawem kontrolą. Podczas wykonywania kontroli w firmie inspektorzy muszą przestrzegać zasad ogólnych określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Kontrole mogą się rozpocząć dopiero po okazaniu przedsiębiorcy, albo osobie przez niego upoważnionej, legitymacji służbowej uprawniającej do wykonywania takich czynności oraz upoważnienia do przeprowadzenia inspekcji.
W pewnych przypadkach kontrolerzy mogą rozpocząć czynności sprawdzające po okazaniu tylko legitymacji, ale muszą wówczas najpóźniej w trzecim dniu po rozpoczęciu kontroli doręczyć firmie upoważnienie. Gdyby pracownicy organu kontroli naruszyli te zasady, przedsiębiorca może wnieść na piśmie sprzeciw z uzasadnieniem do organu podejmującego i wykonującego kontrolę.
Polecamy: Nakaz zapłaty dla przedsiębiorcy – co zrobić?
Dodatkowo o złożeniu takiego sprzeciwu powinien on także pisemnie powiadomić osoby, które fizycznie dokonują kontroli. Sprzeciw może być złożony w ciągu pierwszych 3 dni roboczych trwania danej kontroli – po tym terminie jest bezskuteczny. Wyjątkiem od tej zasady jest sprzeciw składany w związku z przekroczeniem rocznego limitu trwania wszystkich kontroli u danego przedsiębiorcy, który to limit upływa podczas trwania kontroli. W tym przypadku trzydniowy termin liczony jest od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu czasu trwania kontroli.
Wniesienie sprzeciwu skutkuje na początku przerwaniem czynności kontrolnych, a ostatecznie (w przypadku jego zasadności) – odstąpieniem od tej kontroli. Kontrola zostaje wstrzymana z momentem doręczenia kontrolującemu zawiadomienia o wniesieniu sprzeciwu i zawieszenie to trwa do czasu jego rozpatrzenia, a w przypadku wniesienia zażalenia - do czasu rozpatrzenia zażalenia. Wstrzymanie czynności kontrolnych nie oznacza, że organ kontrolujący pozostaje zupełnie bezczynny.
W momencie złożenia sprzeciwu może on w drodze postanowienia dokonać zabezpieczenia, na czas rozpatrzenia sprzeciwu, dowodów mających związek z przedmiotem i zakresem kontroli.
Zabezpieczeniu podlegają dokumenty, informacje, próbki wyrobów oraz inne nośniki informacji, jeżeli stanowią lub mogą stanowić dowód w toku kontroli. Organ kontroli powinien rozpoznać sprzeciw w ciągu trzech dni roboczych, licząc od dnia, w którym go otrzymał. Następnie wydaje postanowienie o odstąpieniu od czynności kontrolnych lub o kontynuowaniu ich. Gdyby w ciągu trzech dni organ nie rozpatrzył sprzeciwu, będzie to równoznaczne z odstąpieniem od czynności kontrolnych.
Polecamy: ZUS RMUA 2012, czyli RMUA raz na rok
Przedsiębiorca niezadowolony z rozstrzygnięcia, a więc w praktyce z decyzji o kontynuowaniu kontroli, może wnieść zażalenie w terminie 3 dni od dnia otrzymania postanowienia. Jego rozstrzygnięcie następuje nie później niż w terminie 7 dni od dnia wniesienia. Ponownie obowiązuje zasada, że nierozpatrzenie zażalenia w terminie ustawowym jest równoznaczne z uznaniem go za zasadne, a więc z koniecznością odstąpienia przez organ od kontroli. Wato jednak zauważyć, że rozpatrywanie zażalenia (tak jak i sprzeciwu) odbywa się w oparciu o przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego, niekiedy więc okazać się może, że organem odwoławczym dla danego organu kontroli jest ten sam organ.
Sprzeciw można złożyć tylko z kilku powodów wymienionych w art. 84c ust. o swobodzie działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać, że w pewnych okolicznościach jest on zakazany. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego albo dla zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.
Polecamy: Zezwolenia, pozwolenia, koncesje - opłata skarbowa
Nieprawidłowo prowadzona kontrola może być źródłem negatywnych konsekwencji dla przedsiębiorstwa w postaci m.in. utraty zleceń, klientów, płynności finansowej. Wobec tego może otwierać drogę do uzyskania odszkodowania. W praktyce jednak, to na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek udowodnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy działaniem kontrolerów a zaistniałymi szkodami, co czyni ten proces niezwykle skomplikowanym.