Historia polis inwestycyjnych w Polsce
Wśród dostępnych produktów inwestycyjnych pojawiły się:
• Ubezpieczenie na życie i dożycie,
• Ubezpieczenie na życie z funduszem inwestycyjnym.
Z czasem polisy na życie z funduszem inwestycyjnym wyparły polisy na życie i dożycie. Te pierwsze najpierw oferowano w wersjach „samodzielnych” – fundusz lub fundusze były zarządzane samodzielnie przez towarzystwa ubezpieczeń, rzadziej funkcję zarządzającego pełnił zewnętrzny asset manager. Obecnie coraz częściej firmy ubezpieczeniowe dołączają do polis fundusze „zewnętrzne”, m.in. zarządzane przez krajowe towarzystwa funduszy inwestycyjnych.
Przełom w funkcjonowaniu tego segmentu rynku nastąpił wraz z reformą emerytalną z 1999 roku. Od tamtej pory polisy inwestycyjne zaczęły bezpośrednio konkurować z ofertą TFI.
W Polsce polisy inwestycyjne stanowiły już trzecią co do wielkości grupę wśród ubezpieczeń na życie w 1997 roku. Na początku XXI wieku ich udział w rynku zwiększył się do ponad 50% wszystkich umów, zawierających ubezpieczenia na życie. W 2007 roku składki z tytułu „polis inwestycyjnych” stanowiły 45% składek.
Firma Mercer Polska dokonała analizy standardowych zapisów ogólnych warunków ubezpieczeń, oferowanych przez wiodących ubezpieczycieli, przy czym w badaniu skupiono się na analizie produktów ubezpieczeniowych z punktu widzenia konstrukcji części inwestycyjnej. Nie uwzględniono warunków w części ochronnej, takich jak wysokość sum ubezpieczenia, zakres ochrony czy wyłączenia. W efekcie pod lupę zostały wzięte programy ubezpieczeniowo-inwestycyjne, tworzone przede wszystkim z myślą o długoterminowym oszczędzaniu, np. o charakterze „polis emerytalnych”.
Przeczytaj również: Jakie były wyniki funduszy akcji zagranicznych w styczniu 2011?
Koszty Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych (UFK)
Składki, przekazywane do ubezpieczycieli, są pomniejszane o kilka do kilkunastu procent. Mechanizm ten towarzystwa ubezpieczeń nazywają alokacją składek. Ponadto firmy pobierają szereg dodatkowych opłat, nierzadko w formie umorzenia jednostek. Funkcjonują one pod różnymi nazwami, takimi jak: dystrybucyjna, za zarządzanie, operacyjna, od wypłaty, za przeniesienie środków pomiędzy funduszami, od wypłaty, itd. Taka opłata nie obciąża wówczas aktywów ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, co pozwala wykazać się odpowiednio wysoką stopą zwrotu, zmniejsza natomiast wartość środków zgromadzonych przez inwestora – w efekcie występuje mniej jednostek, choć jednostkowa wartość nie maleje. W związku z tym porównywanie stóp zwrotu funduszy inwestycyjnych (zarządzanych przez TFI) i ubezpieczeniowych nie daje rzeczywistej informacji na temat efektywnej rentowności, wynikającej z działalności inwestycyjnej. Zyski ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych mogą być wysokie, choć rzeczywista wartość środków, zgromadzonych przez właściciela polisy, na skutek mniejszej liczby posiadanych przez niego jednostek maleje.
Towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) stosują znacznie prostszy sposób poboru kosztów, które ograniczone są zazwyczaj do dwóch – opłaty dystrybucyjnej, pobieranej od inwestowanej kwoty oraz opłaty za zarządzanie, obciążającej wszystkie zgromadzone aktywa. Warto dodać, iż zdarza się, że firmy ubezpieczeniowe stosują różne ceny nabycia i odkupienia jednostek, co stanowi dodatkowy koszt. W praktyce działa on jak „opłata od wypłaty”.
Z tego wynika zasadniczy wniosek: aby inwestycja była na tym samym poziomie rentowności, składki inwestowane w Ubezpieczeniowym Funduszu Kapitałowym powinny być średnio o kilkanaście procent wyższe. To zapewniłoby porównywalny realnie poziom stóp zwrotu.
Poziom świadczeń ubezpieczeniowych
Choć ten temat nie był głównym przedmiotem analizy, również jemu poświęcono nieco uwagi. Analizując poziom świadczeń ubezpieczeniowych, zawartych w składce ochronnej, należy stwierdzić, że zasady wyliczania świadczeń ochronnych są nieprzejrzyste. Z porównania sumy ubezpieczeń za poszczególne ryzyka do średnich produktów grupowych wynika, że są one znacznie, nawet do 50% niższe niż w produktach grupowych o takiej samej wysokości składki.
W wielu ubezpieczeniach z UFK, w przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, wypłacana jest większa kwota, suma ubezpieczenia albo wartość rachunku inwestycyjnego. Jednocześnie istnieją na rynku produkty, w przypadku których nadal pobierana jest składka ochronna, choć nie gwarantuje ona już żadnego świadczenia. Dzieje się tak, mimo że w praktyce wypłacona zostanie jedynie wartość zgromadzonych środków.
Polecamy serwis: Budżet domowy
4 mity na temat polis
Mit 1
Na polisie zawsze tracimy.
Nieprawda, część składki pokrywa koszt ochrony ubezpieczeniowej, nie wpływa więc na wartość środków.
Aby móc ocenić konkretny produkt, należy dokładnie przeczytać Ogólne Warunki Ubezpieczenia (OWU) i umowę z ubezpieczycielem.
Mit 2
Produkty ubezpieczeniowe nie mają żadnych zalet.
Nieprawda.
• w sytuacji przenoszenia środków pomiędzy funduszami produkty ubezpieczeniowe zawsze chronią przed „szybszym” zapłaceniem podatku od zysków kapitałowych, tzw. „podatku Belki”,
• dla części klientów możliwość jednoczesnego wykupienia ochrony ubezpieczeniowej jest znaczną zaletą; otrzymują oni produkt „dwa w jednym”,
• w praktyce „sposób dziedziczenia” jest zasadniczo prostszy niż w TFI, gdzie nie występuje instytucja „osób uposażonych” (dodatkowo wypłata odszkodowania jest zawsze zwolniona z podatku od spadków i darowizn).
Mit 3
W produktach ubezpieczeniowych koszty są zawsze wyższe niż w TFI.
Nieprawda, często polisy z „własnymi funduszami” są tańsze niż podobne produkty TFI.
W przypadku polis, w których oferowane są zewnętrzne fundusze innych TFI, należy zwrócić uwagę na powszechną praktykę, w której opłata za zarządzanie jest pobierana dwa razy – raz przez firmę ubezpieczeniową oraz drugi raz przez TFI.
Dodatkowo w tabelach opłat towarzystw ubezpieczeń występuje szereg opłat, których nie pobierają TFI. Dlatego zawsze należy dokładnie przeanalizować OWU, treść umowy i tabele opłat. Dodatkowo, by właściwie ocenić wysokość kosztów, warto zwrócić uwagę, czy koszt ochrony został określony odrębnie.
Mit 4
Wypłata z polis inwestycyjnych możliwa jest wyłącznie po osiągnięciu wieku emerytalnego.
Nieprawda, zazwyczaj przysługujące nam środki możemy wypłacić znacznie wcześniej.
• zawsze należy dokładnie sprawdzić OWU i treść umowy ubezpieczenia,
• w produktach grupowych najczęściej wpisany jest okres 5 lat jako okres, w którym wypłata jest niemożliwa (to konsekwencja zapisów ustawy o CIT),
• nawet jeżeli jest to możliwe, np. w przypadku polis indywidualnych, w większości przypadków wypłata przed upływem 5 lat od momentu zawarcia umowy jest obciążona znacznymi kosztami.
Mercer Polska