Umowa leasingu konsumenckiego
Od wprowadzenia do ustaw podatkowych szczegółowych regulacji w zakresie leasingu w 2001 r. przepisy te nie były aktualizowane, mimo iż po części nie przystawały one do rzeczywistości gospodarczej. Konstrukcja przepisów ustaw o podatkach dochodowych wskazywała, iż wyłącznym odbiorcą leasingu może być podmiot prowadzący działalność gospodarczą, a w związku z tym podmiot, który teoretycznie może być uprawniony do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od przedmiotu umowy leasingu.
Zmiany w powyższym zakresie nastąpiły dopiero z dniem 1.07.2011 r. na podstawie tzw. I ustawy deregulacyjnej. Celem tych zmian była taka modyfikacja dotychczasowych regulacji w zakresie leasingu, by uwzględniały one nie tylko sytuacje, w których odbiorcą leasingu jest przedsiębiorca, ale także sytuacje, w których korzystającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (konsument).
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Warunki leasingu konsumenckiego
W efekcie tych zmian w art. 17b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadzono odmienne kryteria, które powinna spełniać umowa leasingu operacyjnego zawarta z konsumentem. Przede wszystkim, w odniesieniu do konsumenta umowa taka musi spełniać następujące kryteria:
• musi być zawarta na czas oznaczony,
• suma ustalonych w niej opłat, pomniejszona o należny VAT, musi odpowiadać co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych (przy czym do sumy tej doliczana jest cena, po której korzystający może nabyć przedmiot umowy leasingu po zakończeniu okresu jej trwania). Natomiast w przypadku tzw. releasingu, suma opłat umownych musi opiewać na co najmniej wartość rynkową środka trwałego z dnia zawarcia powtórnej umowy leasingu tego środka.
Zobacz: Czym jest leasing konsumencki?
Tym samym, biorąc pod uwagę niemożność zaliczania wydatków związanych z leasingiem do kosztów podatkowych po stronie korzystającego, zrezygnowano z wymogu, zgodnie z którym okres trwania umowy leasingu wynosić musi co najmniej 40% okresu normatywnej amortyzacji bądź 5 lat w przypadku nieruchomości (który to warunek znajduje zastosowanie przy umowie leasingu zawieranej z przedsiębiorcą). Wystarczy więc by umowa leasingu operacyjnego z konsumentem zawierana była na czas oznaczony, bez względu na długość tego okresu. Z tej perspektywy, podstawowym elementem różnicującym zapisy umów leasingu operacyjnego i finansowego zawieranych z konsumentami powinny być zapisy dotyczące dokonywania odpisów amortyzacyjnych.
Brak ograniczeń jeśli chodzi o minimalny czas trwania umowy leasingu oznacza również, iż w sposób elastyczny umowę taką można skracać bądź przedłużać, w zależności od woli stron. Skrócenie bądź przedłużenie umowy leasingu powinno być każdorazowo dokonane na podstawie aneksu do umowy leasingu, kreującego nowy podstawowy okres trwania umowy leasingu oraz nowy harmonogram rat leasingowych.
Same skutki podatkowe umowy leasingu operacyjnego zawartej z konsumentem nie różnią się u finansującego od skutków umowy zawartej z przedsiębiorcą. Przy założeniu spełnienia warunków w zakresie oznaczonego okresu trwania umowy oraz spłaty wartości początkowej (bądź wartości rynkowej) w jej trakcie, opłaty uzyskiwane przez finansującego na podstawie umowy stanowić będą jego przychód podatkowy.
Zobacz: Podatek VAT przy leasingu konsumenckim
Jako że korzystający jest podmiotem nieprowadzącym działalności gospodarczej, nie jest uprawniony do odpisywania wydatków ponoszonych na podstawie umowy leasingu od swoich przychodów podatkowych. Z tej perspektywy, konsument nie będzie korzystał z podstawowej przewagi leasingu operacyjnego w porównaniu np. z kredytem, jakim jest szybsze generowanie kosztów podatkowych.
Podobnie jak w przypadku umowy leasingu operacyjnego zawartej z przedsiębiorcą, na podstawie art. 17c updop finansujący jest uprawniony by sprzedać przedmiot umowy na rzecz konsumenta po upływie podstawowego okresu umowy leasingu, po cenie odbiegającej od wartości rynkowej. Jeżeli jednak cena ta jest niższa od hipotetycznej wartości netto środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, przychód ten określa się w wysokości wartości rynkowej (tj. według zasad określonych w art. 14 updop). Przepis ten odnosi się do wszystkich umów leasingu operacyjnego, tj. zarówno tych zawartych z przedsiębiorcą, jak i konsumentem. W efekcie, również w przypadku sprzedaży dokonywanej na rzecz konsumenta, koniecznym jest stosowanie ceny sprzedaży, która nie jest niższa od hipotetycznej wartości netto przedmiotu umowy, tj. wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne liczone z zastosowaniem współczynnika 3. W przeciwnym razie, przychód finansującego z tytułu sprzedaży przedmiotu umowy może zostać określony przez organy podatkowe w wysokości wartości rynkowej.
Zobacz: Leasing finansowy zawarty z konsumentem
Sprzedaż przedmiotu leasingu konsumenckiego
Analogicznie jak w przypadku umowy leasingu operacyjnego zawartej z przedsiębiorcą, w przypadku sprzedaży przedmiotu umowy zawartej z konsumentem na rzecz osoby trzeciej, przychodem podatkowym finansującego z tytułu sprzedaży będzie wartość rynkowa tego przedmiotu. Co do zasady więc, sprzedaż przedmiotu umowy leasingu po upływie podstawowego okresu trwania tej umowy na rzecz osoby trzeciej, powinna być dokonana po cenie nie niższej niż rynkowa.
Ponadto, jeżeli po upływie podstawowego okresu umowy leasingu zawartej z konsumentem finansujący oddałby przedmiot umowy korzystającemu do dalszego używania, przychodem finansującego byłyby opłaty ustalone przez strony tej umowy, także wtedy, gdyby ich wysokość odbiegała znacznie od wartości rynkowej. De facto przepis ten pozwala więc na oddanie środka trwałego konsumentowi do używania po upływie podstawowego okresu trwania umowy leasingu po symbolicznej cenie.
Zobacz: Amortyzacja przedmiotu leasingu finansowego
Pomimo wprowadzenia w przepisach podatkowych jasnych regulacji umożliwiających zawieranie umów leasingu z konsumentami, umowy te nadal nie są popularne, przy czym wynika to przede wszystkim z niejednoznacznych przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, która nieprecyzyjnie zakreśla katalog umów leasingu wyłączonych z jej zakresu. Ministerstwo Gospodarki wystąpiło z inicjatywą ustawodawczą w celu wyeliminowania wątpliwości, o których wyżej mowa. Projekt jest aktualnie na etapie konsultacji społecznych i międzyresortowych.