Na gruncie prawa cywilnego wyróżnić należy pojęcie zdolności prawnej, która oznacza możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków, oraz pojęcie zdolności do czynności prawnych, która oznacza możność składania oświadczeń woli, zawierania umów i dokonywania czynności we własnym imieniu.
Każdy człowiek od chwili urodzenia posiada zdolność prawną (art. 8 k.c.), która przysługuje wszystkim osobom fizycznym.
Z punktu widzenia obrotu gospodarczego kluczowe znaczenie odgrywa jednak, jak się wydaje, zdolność do czynności prawnych.
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności (art. 11 k.c.). Należy zauważyć, że w pewnych sytuacjach zdolność do czynności prawnych może zostać ograniczona (art. 15 k.c.), co wywołuje konsekwencje w zakresie praw i obowiązków, w tym wykonywania działalności gospodarczej.
Status przedsiębiorcy może, co do zasady, uzyskać osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, chociaż można spotkać poglądy wskazujące, iż pozbawienie lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych nie wpływa na zdolność prawną w zakresie obrotu gospodarczego i nadal podmiot taki może być podmiotem praw i obowiązków[1]. Podobnie uważa A. Bierć, wskazując, że przedsiębiorcą może być także osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych, gdyż w jej imieniu i na jej rachunek działa przedstawiciel ustawowy[2].
Zobacz: Zawieszenie i wznowienie działalności gospodarczej
Jednakże należy podnieść, iż przepisy prawa nie nakładają na przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną obowiązku posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych. Ewentualne utrudnienia w dokonywaniu przez takie osoby czynności handlowych i publicznoprawnych w ramach wykonywanej działalności gospodarczej mają jedynie charakter faktyczny, ale dający się usunąć przy właściwym zastosowaniu odpowiednich przepisów dotyczących dokonywania czynności prawnych przez osoby niemające takiej zdolności, które zawarte są w Kodeksie cywilnym oraz Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Jako przykład może posłużyć dziedziczenie przez małoletniego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55[1] k.c., które prowadził na zasadzie działalności ewidencjonowanej spadkodawca. Małoletni stanie się przedsiębiorcą, tyle tylko, iż w jego imieniu działać będzie przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik.
Małoletni może także stać się przedsiębiorcą wykonującym działalność gospodarczą, gdy otrzyma darowiznę w postaci prawa podmiotowego do przedsiębiorstwa lub gdy w jego imieniu, za zezwoleniem sądu opiekuńczego, dojdzie do nabycia przedsiębiorstwa.
Jednak poza wskazanymi w poprzednim akapicie przykładami, mając na względzie pewność obrotu gospodarczego należy uznać, że osoba fizyczna może uzyskać status przedsiębiorcy jedynie wówczas, gdy posiada pełną zdolność do czynności prawnych w rozumieniu art. 11 k.c. Oznacza to, że jest osobą pełnoletnią i nie została ubezwłasnowolniona.
Zobacz: Kiedy zamówienie nie może być powierzone podwykonawcom?
[1] M. Szydło, Swoboda działalności gospodarczej, Warszawa 2006, s. 71.
[2] A. Bierć (w:) Sytuacja prawna przedsiębiorcy. Zagadnienia wybrane. Studia Prawnicze 1998, nr 3, s. 10 i n.