Zgodnie z art. 146 ustawy Prawo zamówień publicznych w razie wystąpienia określonych w tym przepisie okoliczności umowa o wykonanie zamówienia podlega unieważnieniu. To, z czyjej inicjatywy umowa może zostać unieważniona, w jakim czasie od jej zawarcia może to nastąpić oraz kto decyduje o unieważnieniu, rozstrzygają przepisy prawa zamówień publicznych.
Prezes UZP
Zgodnie z art. 144a ustawy Pzp Prezes Urzędu Zamówień Publicznych może wystąpić do sądu o częściowe lub całkowite unieważnienie umowy w sprawie wykonania zamówienia.
To uprawnienie Prezes UZP traci po upływie 4 lat od dnia zawarcia lub zmiany umowy. Oznacza to, że wadliwa umowa nie będzie mogła być uznana za nieważną po upływie 4 lat od jej zawarcia lub wprowadzenia do niej wadliwych postanowień.
Powództwo ustalające (art. 189 Kpc)
Zgodnie z art. 146 ust. 4. ustawy Pzp w sytuacji, gdy zamawiający z naruszeniem przepisów ustawy zastosował tryb negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę, można żądać stwierdzenia nieważności umowy na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.
Zgodnie z treścią art. 189 Kpc powód może domagać się ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego (np. wynikającego z umowy) lub prawa, gdy ma w tym interes prawny (powództwo ustalające). Oznacza to, że z powództwem o stwierdzenie nieważności umowy w sprawie wykonania zamówienia może wystąpić nie tylko jedna ze stron tej umowy, ale także osoba trzecia.
Ta ostatnia będzie miała prawo do wytoczenia powództwa z art. 189 kpc w sytuacji, gdy ważność lub nieważność umowy w sprawie wykonania zamówienia będzie mieć wpływ na prawa lub stwierdzone prawnie obowiązki tej osoby. W każdym razie oceny w tej materii dokonuje sąd. W przypadku wytoczenia powództwa ustalającego i stwierdzenia przez sąd braku interesu prawnego po stronie powoda, powództwo zostanie oddalone.
Wartą podkreślenia jest okoliczność, iż prawo do wytoczenia powództwa ustalającego na podstawie art. 189 Kpc nie jest ograniczone żadnym terminem.
Polecamy: Przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorcy - porada
Odwołanie
Kolejną drogą, która prowadzić może do stwierdzenia nieważności umowy w sprawie wykonania zamówienia jest odwołanie. Jest ono jednym ze środków ochrony prawnej, które Pzp przyznaje wykonawcom, uczestnikom konkursu, a także osobom trzecim. Jeżeli osoba trzecia ma lub miała interes w uzyskaniu danego zamówienia oraz może ponieść lub poniosła szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów Pzp, to będzie jej przysługiwać prawo do odwołania.
Różne terminy na wniesienie odwołań od pewnych rodzajów czynności lub zaniechań zamawiającego przewiduje art. 182 Pzp. Są one zasadniczo krótkie.
Kto decyduje
W przypadku podjęcia inicjatywy przez Prezesa Pzp lub wniesienia przez kogokolwiek powództwa ustalającego o tym czy umowa jest ważna czy też nie decydować będzie sąd.
Natomiast w przypadku gdy inicjatywa polega na wniesieniu odwołania, unieważnić umowę może Krajowa Izba Odwoławcza.
W przypadku wniesienia do sądu skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej o nieważności umowy może orzec sąd rozpatrujący skargę.
Polecamy: Co podlega wpisowi do CEIDG?