Jedną z istotnych kwestii, które znalazły odzwierciedlenie w przepisach nowej dyrektywy jest dążenie ustawodawcy unijnego do zapewnienia, by zamówienia publiczne były powierzane wykonawcom, którzy przestrzegają określonych standardów, w tym w szczególności w zakresie prawa pracy, prawa socjalnego czy środowiskowego oraz by te standardy były przestrzegane także podczas realizacji zamówienia. Z tego względu, dyrektywa udostępnia zamawiającemu pewne instrumenty, dzięki którym może on np. nie udzielić zamówienia wykonawcy, który w dotychczasowej swojej działalności dopuścił się naruszenia określonych obowiązków w tej dziedzinie. Ponadto, w art. 18 ust. 2 zawarte zostało ogólne zobowiązanie państw członkowskich do podjęcia stosownych środków, służących zapewnieniu, że wykonawcy również podczas realizacji zamówienia będą przestrzegać mających zastosowanie obowiązków w dziedzinie prawa ochrony środowiska, prawa socjalnego i prawa pracy, ustanowionych w przepisach unijnych, krajowych, w układach zbiorowych bądź w ratyfikowanych przez wszystkie państwa członkowskie UE przepisach międzynarodowego prawa ochrony środowiska, prawa pracy i prawa socjalnego.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Realizacja zamówienia przez podwykonawców
Dyrektywa 2014/24/UE stawia określone wymagania w tym zakresie nie tylko w stosunku do wykonawców, ale też w odniesieniu do podwykonawców, przyznając odpowiednie uprawnienia bądź też w niektórych przypadkach obligując zamawiających lub państwa członkowskie do podejmowania określonych działań w stosunku do podwykonawców.
I tak, zgodnie z art. 71 ust. 1 również podwykonawcy podczas realizacji zamówienia powinni przestrzegać obowiązków, o których mowa w art. 18 ust. 2, co państwa członkowskie powinny zapewnić za pomocą właściwych działań realizowanych przez odpowiednie organy krajowe działające w zakresie ich obowiązków i kompetencji, takie jak np. inspekcje pracy czy agencje ds. ochrony środowiska.
Ponadto, w celu zapewnienia, że obowiązki z zakresu prawa pracy, prawa socjalnego i prawa środowiskowego, o których mowa w art. 18 ust. 2 nie będą naruszane przez podwykonawców dyrektywa przewiduje możliwość zastosowania odpowiednich środków. Po pierwsze, dyrektywa wymaga, aby w przypadku kiedy prawo krajowe państw członkowskich przewiduje mechanizm wspólnej odpowiedzialności między podwykonawcami a głównym wykonawcą państwa członkowskie zapewniły, że odpowiednie przepisy, o których mowa w art. 18 ust. 2 będą stosowane oraz, że ich zastosowanie będzie zgodnie z warunkami określonymi w tym przepisie. Po drugie, instytucje zamawiające mogą sprawdzać lub wręcz zostać zobowiązane przez państwo członkowskie do sprawdzania czy w stosunku do podwykonawcy zachodzą przesłanki wykluczenia określone w art. 57 dyrektywy.
Zobacz również: Wybór oferty po uchyleniu się wykonawcy
W pierwszym przypadku, dyrektywa nie tyle daje możliwość co wręcz nakłada obowiązek na państwa członkowskie zapewnienia, że odpowiednie regulacje będą miały zastosowanie zgodnie z art. 18 ust. 2, ale tylko w sytuacji, w której prawo krajowe przewiduje mechanizmy wspólnej odpowiedzialności między podwykonawcami.
W drugim przypadku, zgodnie z dyrektywą, instytucjom zamawiającym powinna zostać przyznana możliwość weryfikacji podwykonawców pod kątem ewentualnych podstaw wykluczenia. Państwa członkowskie mogą też zobowiązać instytucje zamawiające do weryfikowania podwykonawców. Jednocześnie mogą też ograniczyć tę możliwość lub obowiązek np. do określonych rodzajów zamówień, określonych kategorii instytucji zamawiających lub wykonawców bądź też do zamówień o określonej wartości. Weryfikacja pod kątem istnienia podstaw wykluczenia powinna być przeprowadzona zgodnie z zasadami określonymi w art. 59, 60 i 61 tj. z przepisami dotyczącymi jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia, środków dowodowych i bazy e-Certis. Oznacza to, że co do zasady instytucja zamawiająca będzie mogła wymagać w celu oceny sytuacji podwykonawców jedynie oświadczeń składanych w postaci jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia, a dokumentów potwierdzających brak podstaw do wykluczenia będzie mogła żądać dopiero po wyborze oferty i tylko w odniesieniu do tych podmiotów, które zostały wskazane jako podwykonawcy przez wykonawcę, którego oferta została wybrana. Jednakże, w uzasadnionych przypadkach takie dokumenty będą mogły być wymagane wcześniej – na dowolnym etapie postępowania – jeśli jest to konieczne do prawidłowego przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Jednocześnie, w art. 71 ust. 5 wskazano, że państwa członkowskie mogą przewidzieć w przepisach krajowych, w odniesieniu do podwykonawców, którzy zostali zgłoszeni po udzieleniu zamówienia, że będą oni zobowiązani do przedłożenia stosownych dokumentów i zaświadczeń a nie oświadczeń własnych. W przypadku, w którym w wyniku weryfikacji podwykonawcy okaże się, że zachodzą w stosunku do niego okoliczności wskazane w dyrektywie jako powodujące obowiązkowe wykluczenie z udziału w postępowaniu instytucja zamawiająca powinna wymagać od wykonawcy zastąpienia takiego podwykonawcy. W przypadku natomiast wystąpienia przesłanek określonych w dyrektywie jako nieobowiązkowe podstawy wykluczenia instytucja zamawiająca będzie – zgodnie z wyborem państwa członkowskiego dokonanym w prawie krajowym – mogła lub będzie zobowiązana do wymagania od wykonawcy zastąpienia podwykonawcy.
Zobacz: Procedury udzielania zamówień publicznych – otwarta i ograniczona
Autor: Wojciech Pyziak, Urząd Zamówień Publicznych
Źródło: Zamówienia publiczne w Unii Europejskiej po modernizacji - nowe unijne dyrektywy koordynujące procedury udzielania zamówień publicznych