Istotne znaczenie ma tu element osobowy, a więc tworzący spółkę wspólnicy. Istotą spółek osobowych jest osobista więź wspólników, działających wspólnie dla osiągnięcia ustalonego w umowie spółki celu. Spółka osobowa nie ma osobowości prawnej, tzn. nie jest osobą prawną. Spółka osobowa uregulowana w Kodeksie spółek handlowych może jednak we własnym imieniu nabywać prawa (w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe), zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Jest zatem tzw. ułomną osobą prawną. Ma zdolność prawną (jest podmiotem praw i obowiązków), zdolność sądową i zdolność procesową. Stosuje się doń odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
Stroną stosunku łączącego wierzyciela za spółką nie są wspólnicy, a sama spółka. Podmiotem nabytych praw i zaciągniętych zobowiązań jest sama spółka (to ona sama, a nie wspólnicy jest np. najemcą pomieszczenia biurowego, czy stroną jakiejkolwiek innej zawartej przez siebie umowy). W przypadku zaś roszczeń przysługujących spółce z pozwem do sądu osoby reprezentujące spółkę powinny wystąpić w imieniu spółki, a nie wspólników. Spółka osobowa prawa handlowego może uczestniczyć we wszystkich rodzajach postępowania cywilnego w charakterze strony.
Zobowiązania takich jednostek odpowiedzialność subsydiarną ponoszą ich członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna. Za zobowiązania spółki w pierwszej kolejności odpowiada więc ona sama, całym swoim majątkiem. Dopiero gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, może być ona skierowana do majątku wspólników.
Polecamy: Spółki kapitałowe - cechy
Spółka osobowa może posiadać swój własny majątek, różny od majątku wspólników. Konsekwencją nadania jej podmiotowości prawnej jest to, że spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo (tj. działalność gospodarczą) pod własną firmą. Jest ona przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Mogą byś jej również przyznane koncesje i zezwolenia.
Bardzo ważnym elementem każdej spółki osobowej, jest tworząca ją umowa. Właśnie w niej określone są m. in., zasady reprezentacji i prowadzenia spraw spółki, wnoszone przez wspólników wkłady, zasady odpowiedzialności wspólników i wiele innych istotnych kwestii. Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Wspólnicy mogą więc zapisać w umowie spółki, że dokonanie zmiany jej postanowień nie będzie wymagało zgody wszystkich wspólników, a jedynie jakiejś określonej większości. Decyzja w tym przedmiocie zależy od tworzących ją wspólników.
Zasadą jest stałość składu osobowego spółki osobowej, nie może on być dowolnie zmieniany. Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi oraz jedynie po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Jeżeli możliwości takiej umowa spółki nie przewiduje, a któryś ze wspólników chce przenieś na inną osobę przysługujący mu ogół praw i obowiązków w spółce, niezbędna jest uprzednia zmiana postanowień umowy spółki i wprowadzenie do niej zapisu o dopuszczalności takiego przeniesienia. Wspólnicy mogą też ustalić w umowie, iż ogół praw i obowiązków wspólnika może być przeniesiony na inną osobę bez wymogu uzyskania pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, lecz np. po pisemnym ich zawiadomieniu.
Umowa spółki może określać krąg osób, które nie mogą nabyć tą drogą członkostwa w spółce, przewidywać konieczność uzyskania dodatkowej zgody małżonków wspólników czy innych osób trzecich, określać kryteria, jakie spełniać muszą nabywcy, wyznaczać termin wyrażenia przez pozostałych wspólników zgody na zbycie członkostwa itp.
Według ogólnych zasad prawa cywilnego zgoda może być wyrażona zarówno przed, w trakcie, jak i po dokonaniu czynności prawnej (potwierdzenie). Wystarczy, że zostanie oświadczona jednej stronie czynności prawnej.
Polecamy: Pomysł na biznes
W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki. Regulacja prawna odpowiedzialności zbywcy i nabywcy członkostwa za zobowiązania spółki jest przy tym bezwzględnie obowiązująca, co oznacza, że nie można jej zmienić (przede wszystkim wyłączyć) umownie.
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. To samo dotyczy też odpowiedzialności byłego wspólnika za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem, oraz zaległości wymienione w art. 52 Ordynacji podatkowej (traktowane na równi z zaległością podatkową) powstałe w czasie, gdy był on wspólnikiem. Za zobowiązania podatkowe powstałe, na podstawie odrębnych przepisów, po rozwiązaniu spółki odpowiadają natomiast osoby będące wspólnikami w momencie rozwiązania spółki.
Orzeczenie o odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania nie wymaga uprzedniego wydania decyzji podatkowej. W tym przypadku określenie wysokości zobowiązań podatkowych spółki, orzeczenie o odpowiedzialności płatnika (inkasenta), zwrocie zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług czy określenie wysokości należnych odsetek za zwłokę następuje już w decyzji o odpowiedzialności podatkowej. Te same zasady stosuje się także w przypadku rozwiązania spółki.
Polecamy: Jak wybrać i rozliczyć lokal dla firmy?
Jeśli spółka osobowa nie jest obowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych, wymogi sporządzania sprawozdania finansowego wykonuje się w oparciu o podsumowanie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów oraz innych ewidencji prowadzonych przez spółkę dla celów podatkowych, spis z natury, a także inne dokumenty pozwalające na sporządzanie tego sprawozdania.
Artykuł jest fragmentem poradnika Spółki. Jaką wybrać? autorstwa Anny Jeleńskiej. Wydawnictwo Wszechnica Podatkowa.