Zgodnie z art. 498 Kodeksu Cywilnego do warunków dokonania potrącenia należą: wzajemność, jednorodzajowość wierzytelności, wymagalność oraz zaskarżalność (możliwość dochodzenia przed sądem lub innym organem państwowym). Z uwagi na istotę potrącenia przyjmuje się jednak, że warunki wymagalności i zaskarżalności, mimo braku zróżnicowania w treści przepisu, dotyczą wierzytelności potrącającego. Powyższe oznacza, że dłużnik wierzytelności potrącającego nie może się sprzeciwić wyegzekwowaniu jego długu z powołaniem na to, że jego wierzytelność względem potrącającego nie jest jeszcze wymagalna.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Gdy strony zastrzegające karę umowną w umowie nie ustalą terminu zapłaty przedmiotowej kary umownej, zobowiązanie z tego tytułu ma charakter bezterminowy. Z uwagi na powyższe, tj. w ujęciu podstawowych warunków skutecznego potrącenia wierzytelności - wymagalności obu wierzytelności, konieczne jest prawidłowe postawienie w stan wymagalności zobowiązania z tytułu kary umownej.
Ponieważ w doktrynie powstały znaczne rozbieżności co do zagadnienia wymagalności bezterminowych kar umownych i w konsekwencji w kontekście omówionego powyżej potrącania wierzytelności, zagadnienie to rozpoznał Sąd Najwyższy.
Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 05 listopada 2014 roku stwierdził, że wierzytelność bezterminowa jest wymagalna w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. w terminie wynikającym z art. 455 k.c.
Co jednak w praktyce oznacza powyższe….
Zastrzeżenie kar umownych za opóźnienie w wykonaniu robót budowlanych
Otóż… przed złożeniem oświadczenia o potrąceniu konieczne jest wezwanie drugiej strony do zapłaty wierzytelności z tytułu kar umownych. Wezwanie dłużnika przez wierzyciela do wykonania zobowiązania bezterminowego nie jest przejawem możliwości żądania świadczenia, lecz postawieniem tego świadczenia w stan wymagalności. Dla takiego wezwania nie jest zastrzeżona żadna forma i może ono być wyrażone także w sposób dorozumiany. Ze względów dowodowych warto jednak zadbać o to, aby przedmiotowe wezwanie zostało sporządzone na piśmie i wysłane za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Skutkiem prawnym wezwania do zapłaty jest aktywizacja obowiązku wykonania zobowiązania.
W sytuacji niedochowania powyższego wymogu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności o charakterze bezterminowym będzie bezskuteczne, gdyż wierzytelności z tytułu kar umownych nie będą jeszcze wymagalne. Przez samo oświadczenie o potrąceniu wierzyciel aktywizuje jedynie zgłoszoną do potrącenia wierzytelność i w tym pośrednio stanie się ona wymagalna.
Wymagalność roszczeń wynikających z zobowiązań bezterminowych, jak i początek biegu przedawnienia tych roszczeń należy określać przy uwzględnieniu art.455 k.c.
Podsumowując z uwagi na fakt, iż do potrącenia można przedstawić tylko wymagalną wierzytelność z tytułu kary umownej, wierzyciel dla skuteczności potrącania musi wcześniej wezwać dłużnika o zapłatę, gdyż wymagalność musi występować na dzień złożenia oświadczenia o potrąceniu.
Przyjmując takie stanowisko należy również dojść do wniosku, że pozwany, który przed złożeniem oświadczenia woli o potrąceniu nie postawił przedstawionej do potrącenia wierzytelności bezterminowej w stan wymagalności poprzez wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia, nie może skutecznie powoływać się na skutki potrącenia (umorzenie wzajemnych wierzytelności).
Czy kara umowna może zmniejszyć podatek?
Autor: Dominika Kaszynska
Niniejszy wpis jest przedmiotem praw autorskich Kancelarii Prawnej Renata Urowska i Wspólnicy sp.k.