Jeżeli w dalszej części artykułu użyte będzie określenie „przedsiębiorstwo” należy uznać, że dotyczy to zarówno przedsiębiorstwa, jaki i gospodarstwa rolnego dłużnika.
Egzekucja przez zarząd może być ograniczona do części przedsiębiorstwa, jeżeli cześć ta jest wyodrębniona gospodarczo i jeżeli dochód z niej wystarcza do zaspokojenia dłużnika.
Egzekucja sadowa a egzekucja przez zarząd
Z zasady nie może być jednocześnie prowadzona egzekucja przez zarząd i egzekucja sądowa lub administracyjna należności pieniężnych z poszczególnych składników przedsiębiorstwa. Jeżeli dojdzie do wszczęcia egzekucji przez zarząd wcześniej wszczęte egzekucje z poszczególnych składników przedsiębiorstwa umarza się z dniem uprawomocnienia się postanowienia sądu o wszczęciu egzekucji przez zarząd, a dotychczasowi wierzyciele z mocy prawa wstępują do postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez zarząd.
Zobacz: Hipoteka, czyli sposób na zabezpieczenie wierzytelności
Wniosek o wszczęcie egzekucji
Wniosek o wszczęcie egzekucji przez zarząd składa się w sądzie rejonowym w okręgu, którego położone jest przedsiębiorstwo.
We wniosku należy dokładnie wskazać przedsiębiorstwo oraz ewentualnie dołączyć informacje komornika o wszystkich postępowaniach prowadzonych przeciwko dłużnikowi z majątku wchodzącego w skład przedsiębiorstwa (chodzi m.in. o wskazanie wierzycieli w tych postępowaniach).
Uwzględniając taki wniosek sąd wydaje postanowienie o wszczęciu egzekucji przez zarząd przymusowy i powołuje zarządcę. W przypadku, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość sąd przesyła do wydziału ksiąg wieczystych odpowiedniego sądu wniosek o dokonanie wpisu o ustanowieniu zarządu przymusowego.
Wskazane postanowienie sądu doręcza się stronom oraz wskazanym we wniosku wierzycielom. Wszczęcie egzekucji przez zarząd następuje z chwilą doręczenia dłużnikowi postanowienia sądu.
Z chwilą wszczęcia egzekucji niedopuszczalne jest prowadzenie egzekucji świadczeń pieniężnych innymi sposobami (np. z ruchomości) z majątku dłużnika wchodzącego w skład przedsiębiorstwa, ponadto czynności prawne dłużnika (np. sprzedaż ruchomości) dotyczące mienia objętego zarządem są nieważne.
Zobacz: Jak kształtują się opłaty przy egzekucji świadczeń pieniężnych?
Odrębności proceduralne
Do egzekucji przez zarząd stosuje się przepisy o zarządzie nieruchomością w toku egzekucji z nieruchomości z uwzględnieniem pewnych odrębności.
Jeżeli zarządca przy obejmowaniu zarządu napotyka przeszkody (np. w postaci oporu dłużnika) to komornik na polecenie sądu wprowadza zarządcę z zarząd przedsiębiorstwem.
Na sytuację prawną zarządcy składa się wiele ustawowych praw i obowiązków. Podstawowym obowiązkiem zarządcy jest wykonywanie czynności potrzebnych do prowadzenia prawidłowej gospodarki przedsiębiorstwa.
Zarządca jest uprawniony m.in. do:
- Pobierania zamiast dłużnika wszelkich pożytków z przedsiębiorstwa i spieniężania ich (o ile się do tego nadają);
- Prowadzenia wszelkich spraw, które przy wykonywaniu zarządu okażą się potrzebne, w sprawach wynikających z zarządu zarządca może pozywać i być pozywanym;
- Zaciągania zobowiązań, ale tylko takich, które mogą być zaspokojone z dochodów z przedsiębiorstwa i są gospodarczo uzasadnione;
- Sprzedać, oddać w najem lub dzierżawę, obciążyć hipoteka lub zastawem nieruchomości, ruchomości lub prawa wchodzące w skład przedsiębiorstwa, ale tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach i tylko za zgodą sądu;
- Podejmowania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu – za zgodą stron (wierzyciela i dłużnika) lub za zezwoleniem sądu (gdy brak zgody stron);
- Pobierania wynagrodzenia za sprawowanie zarządu.
Z dochodów z przedsiębiorstwa zarządca pokrywa w m.in.:
- Koszty egzekucji wraz ze swoim wynagrodzeniem
- Bieżące należności pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie
- Bieżące należności podatkowe z przedsiębiorstwa oraz bieżące należności z tytułu ubezpieczenia społecznego wyżej wymienionych pracowników
- Zobowiązania związane z wykonywaniem zarządu
Nadwyżkę dochodów po pokryciu wydatków zarządca wypłaca wierzycielowi/wierzycielom. W przypadku, gdy nadwyżka nie zaspokaja w pełni wszystkich wierzycieli zarządca dokonuje podziału tej sumy.
Do obowiązków zarządcy należy składanie sądowi sprawozdań ze swych czynności i udokumentowanych sprawozdań rachunkowych.
Zobacz serwis: Windykacja
W toku egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi komornik ustalił, iż jest on właścicielem przedsiębiorstwa transportowego i w działalności gospodarczej wykorzystuje pojazdy ciężarowe, które nie są jego własnością (pojazdy znajdują się w leasingu). Dłużnik nie posiada żadnego innego majątku, z którego można skutecznie prowadzić egzekucję, jednakże w najbliższej przyszłości planuje nawiązać korzystne umowy przewozu towarów, z którymi mogą wiązać się znaczne korzyści finansowe. W związku z tym, że egzekucja wobec dłużnika okazała się bezskuteczna komornik umorzył postępowanie egzekucyjne. W związku z tym wierzyciel złożył do sądu wniosek o wszczęcie egzekucji przez zarząd przymusowy nad przedsiębiorstwem, by uzyskać zaspokojenie swojej należności z dochodów, jakie w przyszłości będzie osiągać przedsiębiorstwo dłużnika.
1. Egzekucja przez zarząd nie stanowi przeszkody do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji świadczeń niepieniężnych. Jeżeli dłużnik jest obowiązany do wydania ruchomości, nieruchomości bądź jej opróżnienia to obowiązek ten przechodzi na zarządcę, (jeżeli faktycznie włada on tymi przedmiotami).
2. Zarządca ponosi odpowiedzialność cywilną za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków.
3. Zarządca jest samodzielnym organem ustanowionym przez sąd dla wykonywania czynności zarządu przedsiębiorstwem w interesie uczestników postępowania (czyli m.in. dłużnika i wierzyciela). Zarządca nie jest przedstawicielem ani pełnomocnikiem ani organem żadnej ze stron!