Wraz z zawarciem związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami z punku prawnego dochodzi do powstania wielu praw i obowiązków. Powstają one w zasadzie w każdej dziedzinie prawa, w dziedzinie prawa administracyjnego - chociażby możliwość składnia wspólnie zeznań podatkowych, na gruncie prawa karnego - możliwość odmowy składnia zeznań, a także, i w główniej mierze w strefie prawa cywilnego.
Z uwagi na ilość konsekwencji prawnych zawarcia związku małżeńskiego w niniejszym artykule poruszona zostanie wyłącznie jedna kwestii - odpowiedzialność za długi drugiego małżonka.
Zobacz: Czy po śmierci małżonka bank odda wspólne pieniądze?
Wspólność majątkowa
Odpowiedzialność małżonka za długi drugiego powstaje wyłącznie w przypadku gdy między stronami istnieje ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej. W przeciwnym wypadku każda ze stron występuje w obrocie gospodarczym samodzielnie i spłaca zobowiązania ze swojego osobistego majątku, bowiem małżonkowie nie mają wspólnego majątku. Oczywiście podkreślić należy, iż w tych przypadkach przepisy prawa przewidują wyjątki, jednak z uwagi na ramy niniejszego artykułu nie zostaną one poruszone.
Zobacz też: Jak zabezpieczyć małżonka wspólnika spółki osobowej?
Odpowiedzialność za długi
Tym samym postawą dla ustalenia czy dany małżonek odpowiada za długu drugiego małżonka jest ustalenie jaki ustrój majątkowy pomiędzy stronami istnieje. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, jeżeli małżonkowie nie postanowią inaczej, pomiędzy małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej obejmujący przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Zobacz: Czy małżonek wspólnika odpowiada za długi spółki?
Majątek wspólny
Do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121).
Redakcja poleca: Podatek od spadków i darowizn 2015 - PDF
Kiedy powstaje odpowiedzialność za zobowiązania?
Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania powstaje w dwóch przypadkach:
- Gdy oboje małżonkowie są podmiotami czynności prawnej lub zdarzenia prawnego, z którego wynika zobowiązanie - wówczas odpowiadają za zobowiązanie zarówno majątkiem wspólnym, jak i majątkiem osobistym,
- Gdy podmiotem czynności prawnej jest jeden z małżonków lub jeden z małżonków uczestniczy w zdarzeniu prawnym, stanowiącym źródło postawania zobowiązania [1].
W pierwszym przypadku oboje małżonkowie stają się współdłużnikami odpowiedzialność ciąży na majątku wspólnym i obu majątkach osobistych każdego z małżonków.
W drugim przypadku, aby małżonek odpowiadał za zobowiązania w pierwszej kolejności należy ustalić czy małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez małżonka. Jeżeli tak się stanie wierzyciel (osoba, która domaga się zaspokojenia roszczeń) może wystąpić do sądu z wnioskiem nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu również przeciwko drugiemu małżonkowi. Spowoduje to możliwość zaspokojenia roszczeń z majątku wspólnego małżonków. Jednak, aby taka sytuacja miała miejsce wierzyciel musi udowodnić wyrażenie zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka za pomocą dokumentu - urzędowego lub prywatnego.
Zobacz: Jak przeprowadzić egzekucję z nieruchomości obojga małżonków?
Nie jest zatem możliwe skierowanie egzekucji do majątku wspólnego małżonków w sytuacji gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte be zgody małżonka. W takich sytuacjach wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego małżonka - dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Ponadto nie jest możliwe skierowanie egzekucji do majątku wspólnego małżonków w sytuacji gdy źródłem zobowiązania jest inne zdarzenie niż dokonanie czynności prawnej, czyli odpowiedzialność majątkiem wspólnym nie powstanie gdy np. szkodę wyrządził tylko jeden z małżonków.
[1] E. Skowrońska-Bocian, Rozliczenia majątkowe małżonków w stosunkach wzajemnych i wobec osób trzecich, LexisNexis, Warszawa 2005, s.115
Autor: Urszula Borowicz
Niniejszy wpis jest przedmiotem praw autorskich Kancelarii Prawnej Renata Urowska i Wspólnicy sp.k.