Przedmiot hipoteki
Przedmiotem hipoteki może być:
- nieruchomość,
- użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
- wierzytelność zabezpieczona hipoteką,
- część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz
- przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych w pkt 2 i 3.
Zobacz również: Odwrócona hipoteka - szanse i zagrożenia
Zakres hipoteki
Hipoteka oprócz nieruchomości i praw wymienionych powyżej obciąża także ich części składowe i przynależności. Dotyczy to rzeczy będących częściami składowymi i przynależnościami w dniu obciążenia nieruchomości hipoteką oraz nowych rzeczy. Nowe to takie, które stały się częściami składowymi lub przynależnościami już po ustanowieniu hipoteki.
Zgodnie z art. 84 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, hipoteka na nieruchomości obejmuje także jej przynależności. To przepis bezwzględnie obowiązujący. W związku z tym niedopuszczalne jest umieszczenie w umowie o ustanowienie hipoteki klauzuli wyłączającej przynależności nieruchomości spod obciążenia hipotecznego.
Przynależności nieruchomości obciążone są hipoteką z mocy samego prawa niezależnie od tego czy stały się nimi przed, czy po obciążeniu nieruchomości hipoteką.
Odłączone części składowe
Części składowe nieruchomości objęte są hipoteką także po ich odłączeniu od nieruchomości, dopóki jednak na niej pozostają (np. zboże w snopach, ziemniaki w kopcach). Nie dotyczy to sytuacji zbycia ich w granicach prawidłowej gospodarki, jeśli umowa zbycia została stwierdzona pismem z datą urzędowo poświadczoną (data pewna).
Zarówno oświadczenie zbywcy, jak i nabywcy musi być sporządzone z zachowaniem tej formy. Brak wskazanej formy będzie miał taki skutek, że na odłączonych częściach składowych nadal będzie ciążyła hipoteka.
Hipoteka nie obejmuje odłączonych części składowych, które przypadają użytkownikowi lub mającemu służebność, jeżeli użytkowanie lub służebność ma pierwszeństwo przed hipoteką. Per analogiam hipoteka mająca pierwszeństwo przed użytkowaniem albo służebnością nadal obciąża odłączone części składowe.
Ponadto hipoteka nie obciąża odłączonych części składowych, które przypadają dzierżawcy. Nie ma tutaj znaczenia, czy umowa dzierżawy ma pierwszeństwo przed hipoteką, czy też w dzierżawę została oddana nieruchomość obciążona hipoteką.
Zobacz również: Wygaśnięcie hipoteki
Byłe przynależności
Przynależnością może być tylko taka rzecz, która jest własnością właściciela nieruchomości.
Co dzieje się z rzeczami zbytymi przez właściciela? Rzeczy te przestają być przynależnościami, ale są objęte hipoteką do czasu pozostawania ich na nieruchomości. Nie będą obciążone hipoteką rzeczy pozostające na nieruchomości, jeśli zostały zbyte w granicach prawidłowej gospodarki, a umowa ich zbycia została stwierdzona pismem z datą urzędowo poświadczoną.
Zdarza się, że przynależność przestaje być potrzebna do korzystania z nieruchomości i w związku z tym przestaje być przynależnością. Staje się samoistną rzeczą ruchomą, a hipoteka przestaje ją obejmować.
Innym przypadkiem jest przekształcenie się przynależności w część składową nieruchomości. Odrębna własność tej rzeczy wygasa, a hipoteka automatycznie obciąża nową część składową.
Sprzeciw wierzyciela
Właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką ma prawo do rozporządzania zarówno częściami składowymi jak i przynależnościami. Jakie uprawnienia przysługują wierzycielowi hipotecznemu w sytuacji, gdy właściciel nieruchomości usuwa części składowe lub przynależności poza granice tej nieruchomości?
Do chwili zajęcia nieruchomości wierzyciel hipoteczny nie może sprzeciwić się usunięciu jej części składowych lub przynależności, jeżeli właściciel nie narusza przez to zasad prawidłowej gospodarki. Gdy zasady prawidłowej gospodarki zostają naruszone wierzyciel hipoteczny może się takiemu usuwaniu sprzeciwić niezależnie od tego czy w wyniku tych czynności właściciela nieruchomości wierzyciel poniesie szkodę, czy też nie.
Nie może jednak sprzeciwić się usuwaniu części składowych i przynależności, jeżeli właściciel nieruchomości robi to w granicach prawidłowej gospodarki.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że może wierzyciel hipoteczny może sprzeciwić się jedynie usunięciu części składowych lub przynależności, ale nie może sprzeciwić się ich zbyciu.
Prawo do zgłoszenia sprzeciwu przysługuje wierzycielowi hipotecznemu do chwili zajęcia nieruchomości. Uważa się, że forma takiego sprzeciwu może być dowolna.
Polecamy serwis: Windykacja
Roszczenia o czynsz
Hipoteka oprócz nieruchomości obejmuje także roszczenie właściciela o czynsz najmu lub dzierżawy. Pomimo istnienia hipoteki, do chwili zajęcia nieruchomości przez wierzyciela hipotecznego właściciel może czynsz pobierać. Przepis ten znajduje zastosowanie także do umów podobnych do umowy najmu i dzierżawy, np. do umowy hotelowej.
W przypadku zajęcia nieruchomości zapłata czynszu, dokonana z góry więcej niż za 1 pełny okres płatności przypadającej po zajęciu, nie ma skutku względem wierzyciela hipotecznego. Nie dotyczy to sytuacji ujawnienia jej w księdze wieczystej przed wpisem hipoteki. Przepisy te należy stosować odpowiednio do rozporządzenia roszczeniem o czynsz.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 1982 r. Nr 19, poz. 147) tj. z dnia 11 października 2001 r. (Dz.U. Nr 124, poz. 1361)