W odniesieniu do obecnie obowiązującego prawa, zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie wskazuje się na istnienie pewnych ogólnych zasad, które muszą być respektowane przez organy władzy prawodawczej, w celu zwiększenia ochrony zaufania obywateli do państwa. Jedną z naczelnych reguł jest zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa. Gwarantuje ona możliwość podejmowania decyzji przez obywateli w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych, jak i konsekwencji prawnych, jakie ich działania mogą za sobą pociągnąć. Ustawodawca powinien zagwarantować adresatom określonych unormowań prawnych przewidywalność i obliczalność rozstrzygnięć podejmowanych na ich podstawie przez organy władzy publicznej. Obywatel ma prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na jego niekorzyść w sposób arbitralny. Wynika to z poszanowania przez ustawodawcę istniejących stosunków prawnych. W praktyce organów państwowych zdarza się jednak, że w wyniku zmiany wykładni przepisów prawa, dokonywanej w związku z prowadzonym postępowaniem administracyjnym lub kontrolą, dochodzi do pogorszenia sytuacji prawnej przedsiębiorcy, pomimo braku zmiany przepisu prawa i stanu faktycznego. Prowadzi to do podważenia zaufania obywateli, w szczególności przedsiębiorców do państwa.
W związku z powyższym, proponuje się wprowadzenie nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. (Dz. U.z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.). Zmiana obejmuje dodanie po art. 9b, art. 9c, zgodnie z którym w przypadku zmiany przez organ administracji publicznej, państwową jednostkę organizacyjną lub organ kontroli zakresu lub sposobu zastosowania przepisów w indywidualnej sprawie przedsiębiorcy, przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami, o ile zastosował się do ugruntowanej praktyki organu administracji publicznej, państwowej jednostki organizacyjnej lub organu kontroli, lub wydanego wcześniej wobec niego rozstrzygnięcia organu administracji publicznej, państwowej jednostki organizacyjnej lub organu kontroli. Wnioskodawcy projektu zdefiniowali pojęcie „ugruntowanej praktyki” jako wykładnię prawa dominującą w okresie objętym zachowaniem przedsiębiorcy, nie krócej jednak niż w okresie 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania administracyjnego w indywidualnej sprawie przedsiębiorcy albo przed dniem podjęcia czynności kontrolnych, zawartą w szczególności w pisemnych stanowiskach, interpretacjach lub prawomocnych rozstrzygnięciach tych organów, jednostek lub sądów, zaleceniach pokontrolnych lub dokumentach zawierających rekomendacje organów określających zalecany sposób postępowania w zakresie przedmiotu objętego kontrolą. Projekt przewiduje również możliwość powołania się przez przedsiębiorcę na interpretację udzieloną innemu przedsiębiorcy, o ile nie została ona zmieniona, a stan faktyczny przedstawiony w interpretacji jest taki sam jak stan faktyczny, w jakim znajduje się przedsiębiorca. Należy wskazać jednak, że tożsamość stanu faktycznego przedsiębiorcy powołującego się na taką interpretację odnosi się jedynie do kwestii tożsamości przedmiotowej stanu faktycznego.
Zmiany w zakresie kontroli przedsiębiorców od 1 stycznia 2017 r.
Ze względu na występowanie przypadków, gdzie organy władzy publicznej (w szczególności celne i podatkowe), domagają się od przedsiębiorcy uiszczenia należności publicznoprawnych za zdarzenia, które miały miejsce w okresie, gdy kierowały się dotychczasową praktyką, odchodząc tym samym od dotychczas przyjętej praktyki stosowania przepisu, proponuje się, aby w sytuacjach zmiany wykładni przepisów prawa przez organy kontroli (mimo braku zmiany treści przepisu i stanu faktycznego), wpływającej na sytuację prawną przedsiębiorcy, wykładnia ta mogła wywoływać skutki jedynie na przyszłość. Norma ta odzwierciedla ustanowioną w art. 2 Konstytucji zasadę demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Również orzecznictwo wskazuje, że sytuacja, w której organy państwa uznają dane działanie za prawidłowe i legalne, a następnie - w niezmienionym stanie faktycznym i prawnym - za nieprawidłowe, nie budzi zaufania obywateli do organów władzy i nie powinna mieć miejsca w państwie praworządnym (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie o sygn. akt III SA/Gl 1659/13, http: //orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/A00CA5C641).
Polecamy: Jak wygrać przetarg - poradnik dla małych i średnich firm (książka)
Nowelizacja ustawy obejmuje również wprowadzenie po art. 77, art. 77a jako regulacji uzupełniającej. Określa ona, że w toku kontroli przeprowadzanej przez organ wobec przedsiębiorcy w zakresie jego działalności gospodarczej, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, w szczególności udowodnić istnienie ugruntowanej praktyki (art. 9c). Ponadto, jeżeli na podstawie materiału dowodowego zebranego w toku przeprowadzonej kontroli zostanie ustalone, że kwestionowane postępowanie kontrolowanego w okresie objętym kontrolą było wynikiem stosowania się przez niego do ugruntowanej praktyki, interpretacji lub wydanego wobec niego przedsiębiorcy rozstrzygnięcia lub uprzednich zaleceń pokontrolnych zakłada się, że organ kontroli powinien zawiadomić kontrolowanego o ujawnionych okolicznościach, jednocześnie wskazując zgromadzony w tym zakresie materiał dowodowy. Powinien on również wskazać przedsiębiorcy prawidłowy sposób postępowania oraz termin, od którego nakazuje jego stosowanie. Celem wprowadzonej zmiany jest zagwarantowanie ochrony prawnej przedsiębiorcy, który działa w zaufaniu, że nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania czynności. Ze względu na wprowadzenie obowiązku poinformowania przez organ kontroli przedsiębiorcy o właściwym rozumieniu i zastosowaniu przepisu, nie będzie on ponosił odpowiedzialności za zdarzenia przeszłe.