Nowela wdraża do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku dyrektywę PE z 27 września 2011 roku. W zmianach chodzi o to, by wykonawcom muzyki zapewnić korzyści z ich pracy przez całe życie, których - zdaniem Komisji Europejskiej - obecnie nie osiągają, zwłaszcza, jeśli rozpoczęli karierę w młodym wieku.
Nowe przepisy, po pierwsze, definiują utwór słowno-muzyczny i w stosunku do niego wprowadzają ujednolicony czas ochrony, wydłużając czas ochrony dla artystów wykonawców i producentów fonogramów z 50 lat do 70 lat od momentu publikacji lub rozpowszechniania w inny sposób przedmiotów tych praw. Przewidują w przedłużonym czasie ochronę wynagrodzenia dla artystów wykonawców oraz wskazują tryb konkursowy jako tryb właściwy dla wyłonienia organizacji zbiorowego zarządzania, która będzie dysponowała tymi wynagrodzeniami.
Zobacz: Prawa autorskie w reklamie
Nowelizacja daje instrumenty prawne, takie jak warunkowe prawa artysty wykonawcy do wypowiedzenia umowy, na podstawie której producent fonogramu nabył prawa do artystycznych wykonań, prawo do dodatkowego wynagrodzenia za niektóre akty eksploatacji dokonane w wydłużonym czasie ochrony, zakaz dokonywania potrąceń i odliczeń od wynagrodzeń albo tantiem wypłacanych artystom wykonawcom w wydłużonym czasie ochrony.
Jak podkreślał w trakcie prac nad ustawą podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Andrzej Wyrobiec, zmiany nie wpływają w żaden sposób na zakres utworów znajdujących się w domenie publicznej.
"Prawa autorskie do utworów słowno-muzycznych wygasają co do zasady po upływie 70 lat od śmierci twórcy, a będące wynikiem implementacji dyrektywy wydłużenie czasu ochrony praw pokrewnych do 70 lat, ale liczone od ich publikacji lub rozpowszechnienia w inny sposób, oznacza, że okres ochrony w dalszym ciągu będzie krótszy niż przysługujący prawom autorskim. Wydłużenie czasu ochrony dotyczy wyłącznie wykonań utrwalonych na fonogramach, które zostały opublikowane lub rozpowszechnione w okresie lat 50 od ich wykonania. Pierwsza publikacja lub rozpowszechnienie po upływie lat 50, a więc po wygaśnięciu czasu ochrony, nie będzie powodować odżycia tej ochrony" - mówił.
Zobacz też: Salon fryzjerski – puszczanie muzyki z radioodbiornika a prawa autorskie
Kolejna zmiana wydłuża praw do fonogramów – analogicznie jak w przypadku praw do utrwalonych na nich artystycznych wykonań też z 50 do 70 lat.
Nowela wprowadza również dodatkowe środki zabezpieczające pozycję artystów wykonawców, które mają zapewnić to, że ta grupa uprawnionych skorzysta na wydłużonym czasie ochrony. Po pierwsze, ma umożliwić artystom odzyskanie praw uprzednio przeniesionych na producenta fonogramu, jeżeli ten nie oferuje fonogramu do sprzedaży na nośnikach oraz w internecie.
Producent będzie miał szansę na uniknięcie takiej utraty praw, jeżeli w ciągu roku od powiadomienia go przez artystę wykonawcę o zamiarze wypowiedzenia udostępni fonogram przynajmniej na jeden, ze wskazanych wyżej, sposób, czyli w internecie albo po prostu wyprodukuje fonogram. Efektem skutecznego wypowiedzenia umów przez wszystkich artystów, których wykonania zostały utrwalone na danym fonogramie, będzie wygaśnięcie prawa producentów tego fonogramu.
"Warto podkreślić, że prawo do wypowiedzenia umowy będzie przysługiwało tylko w takim przypadku, w którym artysta wykonawca w zakresie wprowadzenia do obrotu lub publicznego udostępnienia wykonania w taki sposób, żeby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, przeniósł swoje prawa na producenta fonogramu albo udzielił mu wyłącznej licencji. Prawo do wypowiedzenia umowy nie obejmuje innych pól eksploatacji, takich jak nadawanie czy reemisja" - mówił Wyrobiec.
Zobacz: Utwór, czyli co chroni prawo autorskie
Kolejnym środkiem zabezpieczającym pozycję artysty wykonawcy ma być prawo do dodatkowego wynagrodzenia należnego od producentów fonogramów w wydłużonym okresie ochrony tym artystom wykonawcom, którzy za jednorazowym wynagrodzeniem przenieśli swoje prawa na rzecz producentów albo udzielili im wyłącznej licencji. Zgodnie z treścią dyrektywy dodatkowe wynagrodzenie będzie pobierane i wypłacane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do wykonań artystycznych.
Ponieważ prawo autorskie dopuszcza możliwość istnienia w polskim porządku prawnym wielu organizacji zbiorowego zarządzania reprezentujących tę samą kategorię praw, to - według MKiDN - rozwiązaniem zapewniającym największą skuteczność realizacji powyższych przepisów będzie wyznaczenie jednej organizacji zbiorowego zarządzania odpowiedzialnej za wypłatę wynagrodzenia z tego tytułu. To wynika z wielości organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań dźwiękowych i wiążących się z tym faktem istotnych trudności praktycznych z wypłatą wynagrodzeń uprawnionym.
"Obecnie zezwolenie na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi w tym zakresie mają trzy organizacje w naszym kraju. Organizacja zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań uprawniona do poboru i wypłaty wynagrodzenia należnego od producentów fonogramów zostanie wyznaczona przez ministra kultury w drodze konkursu. Artykuł ten ustanawia na rzecz artystów-wykonawców prawo domagania się od producenta fonogramów dostarczenia na żądanie uprawnionych artystów-wykonawców wszelkich informacji i dokumentów, które mogą być skuteczne czy będą niezbędne do tego, żeby ustalić wysokość wypłaty wynagrodzenia autorskiego. Ta sama zasada będzie również dotyczyć organizacji zbiorowego zarządzania, by mogła prawidłowo ustalić wysokość tego wynagrodzenia. Będzie miała prawo żądać od producenta fonogramów tych samych informacji" - opisywał Wyrobiec.
Zobacz też: Autorskie prawa majątkowe zostają przy poprzednim pracodawcy
Trzeci środek zabezpieczający pozycję artystów wykonawców dotyczy tych artystów wykonawców, którzy przenieśli swoje prawa albo udzielili licencji wyłącznej producentowi fonogramów w zamian za tantiemy lub wynagrodzenia wypłacane okresowo. Tego rodzaju wynagrodzenia lub tantiemy po upływie 50 lat od publikacji lub rozpowszechnienia fonogramu nie powinny być pomniejszane o jakiekolwiek określone w umowach zaliczki czy też odliczenia.
Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.