Około dwa lata temu - od sądów apelacyjnych i okręgowych - rozpoczęto wprowadzanie nagrywania spraw cywilnych. Rok temu nagrywanie tych spraw zapoczątkowano w pierwszych sądach rejonowych. Odpowiednie wyposażenie sal sądowych, w których odbywają się sprawy cywilne, ma zająć jeszcze około trzech lat. Według niedawnych informacji resortu sprawiedliwości dotychczas nagrano ponad 640 tys. rozpraw.
Nagrywanie umożliwiła ustawa, która weszła w życie w lipcu 2010 r. Zasadą stało się sporządzanie podczas rozprawy cywilnej protokołu elektronicznego, czyli zapisu dokonanego za pomocą urządzeń nagrywających. Pisemnie jest tylko sporządzany protokół skrócony, w którym jest informacja o miejscu i dacie posiedzenia, nazwiskach sędziów, stron, oznaczeniu sprawy oraz zarządzeniach i orzeczeniach wydanych na posiedzeniu.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Skarga na przewlekłość postępowania
Stosowanie tych przepisów w praktyce wymusiło jednak konieczność wprowadzenia modyfikacji odnoszących się m.in. do zasad sporządzania protokołu skróconego. Dlatego w obowiązującej od poniedziałku nowelizacji przewidziano możliwość zamieszczania w tym protokole dodatkowo także: wniosków i twierdzeń stron, streszczenia wyników postępowania dowodowego oraz innych okoliczności istotnych dla przebiegu posiedzenia. Dzięki tej zmianie zapoznanie się z przebiegiem posiedzenia i korzystanie z zapisu elektronicznego ma zajmować mniej czasu.
Dyskusję podczas prac legislacyjnych wywołała natomiast zmiana przewidująca, że sąd drugiej instancji - jeśli strony wyrażą na to zgodę - będzie mógł odstąpić od sprawozdania dotychczasowego stanu sprawy oraz zreferowania zarzutów i wniosków wniesionej apelacji. Wskazywano, że choć skróci to rozprawę odwoławczą, to jednak może stanowić ograniczenie prawa do zapoznania się ze sprawą np. przez obecnych na sali przedstawicieli mediów. Ostatecznie w ustawie zapisano więc, że "sąd może zrezygnować ze sprawozdania (...) chyba, że rozprawa odbywa się z udziałem publiczności".
Ponadto nowelizacja wprowadziła nowe regulacje dotyczące "wygłoszenia uzasadnienia" wyroku, które w dużej części spraw zastąpi obowiązek sporządzania pisemnych uzasadnień. Chodzi o takie posiedzenia sądu, których przebieg jest utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk lub obraz i dźwięk. W tej sytuacji ustne uzasadnienie ma odpowiadać wymogom przewidzianym dla uzasadnienia pisemnego i zachować się w aktach w formie nagrania.
Zgodnie ze zmianą doręczenie wyroku z transkrypcją uzasadnienia ma powodować takie same skutki prawne, jak doręczenie wyroku z tradycyjnym, pisemnym uzasadnieniem. Transkrypcję będzie zarządzał sędzia przewodniczący rozprawie, a nie - tak jak dotychczas - prezes sądu na wniosek przewodniczącego.
Odnośnie wyroków sądów II instancji, pojawiła się możliwość sporządzenia jedynie uzasadnienia uproszczonego, czyli tylko ze wskazaniem podstawy prawnej wyroku i przytoczeniem odpowiednich przepisów. Sąd będzie mógł tak robić w sprawach, w których sam nie prowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu I instancji, których też nie kwestionowały strony procesu.
Sierpniowa nowelizacja Kpc przewidziała też, że strony i uczestnicy postępowania będą mieli prawo do otrzymywania treści protokołów i pism w postaci elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, do którego będą mogli się zalogować. W związku z tymi zmianami w ustawie o kosztach sądowych ws. cywilnych ustalono zasady pobierania opłat kancelaryjnych z tytułu złożenia wniosku o wydanie zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku.
Przepisy dotyczące korzystania z systemu teleinformatycznego oraz otrzymywania przez strony zapisu dźwięku i obrazu - ze względu na konieczne przygotowania techniczne - mają wejść w życie za pięć miesięcy.