Planowane zmiany są wynikiem transpozycji do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Powyższa dyrektywa została już częściowo implementowana poprzez uchwalenie 6 lat temu ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 118). Jednak jak wskazuje Minister Przedsiębiorczości i Technologii Jadwiga Emilewicz: Obecnie obowiązujące przepisy nie stanowią tamy dla zatorów płatniczych. Tymczasem zjawisko to szkodzi naszej gospodarce i jest szczególnie dolegliwe dla mniejszych firm, które dostarczają towary lub usługi „dużemu” biznesowi. Spowodowane w ten sposób kłopoty z płynnością finansową firm wywołują tzw. efekt domina, prowadząc nawet do ich upadłości.
Rząd, w uzasadnieniu projektu ustawy, powołuje się na wyniki badań z Europejskiego Raportu Płatności 2017, z którego wynika że 78% przedsiębiorców otrzymuje zapłatę 30 dni po terminie, a 13% czeka na nią nawet do 60 dni. Doliczając do tego średni termin zapłaty wskazany na fakturze, oznacza to 2 lub 3 miesiące bez wpływów na konto firmy. Zdaniem 45% przedsiębiorców jest to celowe działanie ich kontrahentów. Z kolei z raportu Forum Obywatelskiego Rozwoju Zatory Płatnicze: Duży problem małych firm wynika, że ponad połowa firm deklaruje, że występowanie opóźnień jest barierą dla prowadzonej przez nie działalności. Aż 29,8% przedsiębiorstw wskazuje na utrudnienia w regulowaniu własnych zobowiązań na skutek problemów z otrzymywaniem należności, a 28,9% ogranicza z tego powodu inwestycje. Ministerstwo wskazuje ponadto na rosnące koszty obsługi przeterminowanych należności – jeszcze w lipcu 2017 r. było to 6,3%, natomiast w kwietniu 2018 r. jest to już 7,3% całości kosztów.
Z analizy struktury należności przeterminowanych ze względu na wielkość przedsiębiorstwa wynika, że średni odsetek przeterminowanych należności w dużych przedsiębiorstwach jest znacznie mniejszy niż w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw (duże – 15,7%, mikro – 21,5%, małe – 22,4%, średnie – 24%). Średni okres przeterminowania spłat jest najdłuższy w grupie mikroprzedsiębiorców i wynosi 3 miesiące i 12 dni, natomiast w grupie dużych firm wynosi 2 miesiące i 21 dni. Wielkość kosztów wynikających z opóźnień w całkowitej strukturze kosztów jest powiązana z wielkością przedsiębiorstwa – im mniejsze przedsiębiorstwo, tym większy udział kosztów wynikających z opóźnień w płatnościach w kosztach całkowitych.
Polecamy: INFORLEX Ekspert
Polecamy: INFORLEX Biznes
Oczekiwanym efektem nowelizacji ma być poprawa sytuacji wierzycieli, a w szczególności tych, którzy są słabszą ekonomicznie stroną transakcji asymetrycznych oraz tych którzy zawierają umowy z podmiotami publicznymi.
Projekt ustawy zawiera zmiany w kilkunastu aktach prawnych. Najważniejsze z nich to:
1) zmiany w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 118) poprzez:
- skrócenie terminu zapłaty w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, do 30 dni, bez możliwości wydłużenia;
- wprowadzenie ustawowego obowiązku stosowania, maksymalnego 60-dniowego terminu zapłaty w transakcjach, w których wierzycielem jest mały lub średni przedsiębiorca, a dłużnikiem duży przedsiębiorca pod rygorem nieważności zapisu umownego przewidującego dłuższy termin zapłaty;
- zobowiązanie przedsiębiorców będących podatnikami, których dane indywidualne podlegają publikacji przez Ministra Finansów (grupy kapitałowe i podatników, których przychód przekracza rocznie 50 mln euro), do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki corocznego sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty;
- wprowadzenie kar administracyjnych nakładanych przez Prezesa UOKiK na przedsiębiorców, którzy nadmiernie opóźniają się w płatnościach i tym samym kredytują swoją działalność kosztem kontrahentów (informacje o ukaranych podmiotach będą publikowane) oraz wprowadzenie procedury zawiadamiania Prezesa UOKiK o podejrzeniu wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych;
- przerzucenie z wierzyciela na dłużnika ciężaru dowodu, że ustalony w umowie termin zapłaty jest rażąco nieuczciwy oraz wprowadzenie możliwości żądania takiego ustalenia w ciągu 3 lat od dnia, w którym umowa została wykonana;
- wprowadzenie możliwości odstąpienia przez wierzyciela od umowy lub wypowiedzenia umowy, gdy termin zapłaty został ustalony w umowie i jest nadmiernie wydłużony, a ustalenie tego terminu było rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela (w projekcie przyjęto, że możliwość taka będzie przysługiwała w przypadku terminu dłuższego niż 120 dni);
- podniesienie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienia w transakcjach handlowych o dwa punkty procentowe, tak aby kredytowanie się kosztem kontrahentów było droższe niż uzyskanie pieniędzy np. z kredytu komercyjnego;
2) zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 752) i ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 865) poprzez:
- wprowadzenie możliwości pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania (podatku PIT i CIT) o kwotę wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze (tzw. złe długi);
- nałożenie na dłużnika obowiązku doliczenia do podstawy opodatkowania (podatek CIT i PIT) kwoty nieuregulowanego zobowiązania, jeżeli zobowiązanie nie zostało uregulowane w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w fakturze (rachunku) lub umowie;
3) zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego (tj,: Dz. U. z 2019 r. poz. 60) obejmujące uproszczenie procedury zabezpieczającej dla roszczeń o wartości nie wyższej niż 75 tys. zł, poprzez ułatwienie wykazania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia wobec powoda dochodzącego zapłaty wynagrodzenia z tytułu transakcji handlowej, oraz możliwość wydania postanowienia o zabezpieczeniu w postępowaniu upominawczym przez referendarza sądowego.
Ewa Banaszewska, aplikant radcowski
Rachelski i Wspólnicy Kancelaria Prawna Spółka Komandytowa