Pracownicy, oprócz niedziel i innych dni wolnych od pracy określonych w wewnątrzzakładowych regulacjach realizujących zasadę pięciodniowego tygodnia pracy, mają także prawo do tzw. świąt, które są wymienione w ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy. Aby w naszym kraju wprowadzić powszechny dzień wolny z nadzwyczajnych okazji, np. uroczystości pogrzebowe Jana Pawła II, niezbędna jest zmiana ustawy o dniach wolnych od pracy.
Wiadomo, że ze względów formalno-proceduralnych taka zmiana jest niemożliwa. O tym, czy któryś dzień z nadzwyczajnych przyczyn będzie dniem wolnym od pracy, zadecyduje suma decyzji podjętych przez premiera (odnośnie do urzędników administracji rządowej i urzędników służby cywilnej), burmistrzów, prezydentów miast i wójtów w stosunku do urzędów i placówek (szkół, domów kultury itp.) im podlegających oraz poszczególnych pracodawców.
Premier Marek Belka dał przykład i w urzędach administracji rządowej piątek będzie dniem wolnym od pracy. Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów w sprawie ustanowienia dnia 8 kwietnia dniem wolnym od pracy pracowników urzędów centralnych administracji rządowej zostało opublikowane w Dz.U. z 5 kwietnia nr 56, poz. 490.
Z całego kraju napływają doniesienia, że poszczególne samorządy podejmują decyzje, iż placówki im podległe także nie będą 8 kwietnia pracowały.
Trzeba jednak pamiętać, że samorząd ma w tym zakresie autonomię i wszędzie musi zapaść odrębna decyzja w tej sprawie. Poszczególne samorządy podejmując decyzje określają, czy dzień wolny z powodu pogrzebu Ojca Świętego będzie trzeba odpracować.
Rząd nie ma także formalnych narzędzi, by zmusić pracodawców do zwolnienia pracowników od świadczenia pracy. Decyzję w tej sprawie każdy podmiot zatrudniający pracowników musi podjąć we własnym zakresie. Jednak prawo pracy daje szeroki katalog możliwości doprowadzenia do tego, by pracownik w konkretnym dniu był zwolniony z wykonywania swojego podstawowego obowiązku.
Po pierwsze, pracodawca może zasugerować pracownikom złożenie wniosków o jednodniowy urlop bezpłatny. Oczywiście inicjatywa w tym zakresie należy do pracowników i musi być podjęta indywidualnie. Nie może być w firmie zbiorowego wniosku o bezpłatny dzień wolny od pracy, który zostanie np. zaakceptowany w zakładowym referendum.
Po drugie, można dzień wolny z okazji uroczystości żałobnych odpracować w inny dzień, np. w wolną sobotę. Wymaga to jednak pewnych zabiegów formalnych w firmie.
Innym i chyba najprostszym rozwiązaniem może być jednostronna decyzja pracodawcy o udzieleniu pracownikom płatnego dnia wolnego. W ostateczności pracownicy mogą skorzystać z tzw. urlopu na żądanie.
8 kwietnia nie będzie też zajęć na uczelniach wyższych, rektorzy zadecydowali, że w tym dniu będą tzw. godziny rektorskie, by studenci mogli bez przeszkód uczestniczyć w uroczystościach żałobnych.
Tomasz Zalewski