Bardzo łatwo można zawrzeć wszelkiego rodzaju umowy cywilnoprawne. Wystarczy do tego wyrażenie zgody na proponowane przez drugą stronę warunki transakcji. W świetle prawa zawarcie umowy bynajmniej nie jest jednak niewiele znaczącą formalnością. Należy pamiętać, że strony zawierające umowę, zaciągają wobec siebie konkretne zobowiązania (które mogą być egzekwowane na drodze prawnej - sądowej), określając związane z nimi swoje wzajemne uprawnienia i obowiązki itd. Jedną z podstawowych zasad, obowiązującą dla wszelkiego rodzaju umów, jest zasada (pacta sunt servanda), która oznacza, że:
- zawarte umowy są wiążące, a określone w ich treści zobowiązania powinny być wykonywane przez strony, które umowę taką zawarły, zgodnie z ich treścią i celem konkretnego rodzaju umowy;
- treść zawartej umowy (i określone w niej wzajemne uprawnienia i obowiązki) jest dla stron, które ją zawarły, przyjętym przez te strony prawem kontraktowym, które jest tak samo dla nich wiążące, jak powszechnie obowiązujące przepisy prawa, stanowione przez władze publiczne.
Prawo cywilne wprawdzie dopuszcza kwestionowanie postanowień umowy, która już została zawarta (co polega na domaganiu się uznania za nieważne niektórych jej postanowień lub całej umowy, a nie na żądaniu zmiany treści jej postanowień na inną), ale tylko w określonych przepisami sytuacjach. Najczęściej kończy się to sporem sądowym (tylko sąd w postępowaniu cywilnym może wiążąco orzekać, czy takie zarzuty co do nieważności umowy są czy nie są zasadne w świetle prawa). Również rezygnacja z zawartej już umowy wcale nie jest prosta, bywa jednak możliwa. Może to nastąpić albo za porozumieniem stron (gdy druga strona wyraża na to zgodę), albo w sytuacjach, jakie przewidziane są w samej umowie albo obowiązujących przepisach, oczywiście z zachowaniem określonych w nich warunków, wymogów formalnych terminów itd.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Przed podpisaniem umowy
Przed złożeniem swojego podpisu na formularzu z tekstem umowy, a także na jakimkolwiek innym dokumencie, zawsze należy dokładnie przeczytać ich treść. Trzeba dowiedzieć się, jaki dokument podpisuje się, na czym polegają przewidziane w jego treści uprawnienia, obowiązki itd. i dopiero wtedy zadecydować (biorąc pod uwagę m.in. własną sytuację), czy podane na piśmie warunki umowne są do zaakceptowania. Jeśli nie wszystko w treści umowy jest jasne i zrozumiałe, a także jeśli dokładnie się nie wie, jakie prawne znaczenie ma konkretny dokument (np. weksel), przygotowany do podpisu, zawsze lepiej wstrzymać się z podpisaniem umowy czy takich dokumentów i nie podejmować decyzji o jej podpisaniu. Poza otrzymaniem informacji i wyjaśnień od drugiej strony, warto jest uzyskać kopie takich dokumentów i zwrócić się o odpowiednie wyjaśnienia do prawnika (bezpłatnie porady prawne konsumenci mogą uzyskać u "swojego" Rzecznika Konsumentów).
Warto też pamiętać, że jeśli przed podpisaniem umowy ustalane są ustnie jakieś dodatkowe, nieprzewidziane w jej "drukowanym" tekście postanowienia, albo innej treści niż te podane drukiem, to nie tylko można, ale we własnym interesie wręcz należy wprowadzić odpowiednie zmiany w pisemnym tekście zawieranej umowy. Wszelkie poprawki należy nanieść na wszystkich egzemplarzach umowy, choćby na dodatkowych kartkach, po to, żeby nie było żadnych wątpliwości i w razie potrzeby można było łatwo udowodnić, przedstawiając taki dokument, jakie konkretnie warunki (np. co do możliwości rozwiązania umowy czy odstąpienia od niej) zostały przez strony uzgodnione. Zawarcie umowy przez podpisanie gotowego tekstu nie jest "nic nieznaczącą formalnością", jak niestety u nas błędnie wielu osobom się wydaje. To bowiem właśnie w treści umowy określone są wzajemne uprawnienia i obowiązki stron, które ją zawarły, a treść takiej zawartej umowy jest dla tych stron przyjętym przez same te strony "prawem kontraktowym", które jest tak samo dla nich wiążące jak i powszechnie obowiązujące przepisy prawa, stanowione przez władzę ustawodawczą. Jeżeli jednak niektóre z postanowień umowy stanowią tzw. niedozwolone klauzule umowne (np. prawo do wypowiedzenia umowy przyznane tylko przedsiębiorcy) wówczas są one bezwzględnie nieważne. Ewentualna natomiast zmiana prawidłowo zawartej umowy pozostaje do bezpośrednich negocjacji pomiędzy kontrahentami. Zbiór niedozwolonych klauzul umownych można znaleźć na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Korzystanie z gotowych wzorców umów - o czym należy pamiętać?
Źródło: Poradnik Rzecznika Praw Obywatelskich