Często jednak nasze zamierzenia, pod wpływem zderzenia z rzeczywistością, muszą ulec szybkiemu przekształceniu i dostosowaniu do warunków, jakie przyniosła codzienność. Po przeprowadzeniu szkolenia możemy dojść do wniosku, że pewne rzeczy należałoby zrobić inaczej, a niektóre pominąć. Ewaluacja przeprowadzonych działań dostarczy nam zapewne odpowiedzi na wiele pytań, w tym również jak przygotować się skuteczniej na bliższą oraz bardziej odległą przyszłość.
Ocena szkolenia jest rzeczą w równym stopniu ważną jak i złożoną. Podjęcie trudu przeprowadzenia ewaluacji przynosi jednak na tyle dużo korzyści, że warto się go podjąć. Zebrane informacje na temat poziomu zadowolenia uczestników szkolenia, efektywności nauczania czy też indywidualnych postępów poczynionych przez biorących udział w szkoleniu, to dane niezwykle przydatne w dalszej pracy trenera. Oczywiście, przy odpowiednim ich wykorzystaniu.
Kto zyskuje na ewaluacji?
Teoretycznie zyski z oceny szkolenia czerpać może wiele podmiotów biorących udział w procesie szkolenia, od samej firmy szkoleniowej poczynając, na uczestnikach kończąc. W praktyce natomiast ewaluacji zazwyczaj podejmują się ci, dla których korzyści zeń płynące są najbardziej bezpośrednie. Jeśli szkolenia prowadzone są ze środków Unii Europejskiej, ich ocena zostanie przeprowadzona przez odpowiednie jednostki do tego zadania wyznaczone. Trener chcący pozyskać przydatny w jego dalszej pracy feedback, w tym celu zwróci się do uczestników swoich zajęć. Ewaluacją zainteresowany może być również pracodawca, który powierzył swych pracowników wybranej firmie szkoleniowej, celem wyposażenia ich w przydatne w trakcie dalszego prosperowania umiejętności. Również uczestnicy podczas ewaluacji zyskują sposobność do wyrażenia własnej opinii o realizacji przedsięwzięcia, co przynajmniej zgodnie z ideą, powinno skutkować udoskonalaniem kierowanej do klientów oferty.
Analiza procesu nauczania daje nam swego rodzaju władzę nad jej przebiegiem. To, co poddaje się naszej ocenie, dzięki dokładnemu „zmierzeniu i zważeniu”, łatwiej przychodzi nam kontrolować i świadomie wykorzystywać. Wspomnianą już korzyścią płynącą z ewaluacji jest sposobność do podnoszenia poziomu nauczania. Dzieje się to za pomocą wprowadzanych zmian i ulepszeń na podstawie pozyskanych wyników. Ponadto, świadomość oceny działa zwykle mobilizująco. Chcąc osiągać dobre wyniki, nie możemy się zniechęcać, kiedy rzeczywistość odbiega od wyznaczonego poziomu. Właśnie ta niwelacja istniejących różnic i nastawienie na realizację postawionego sobie celu, powinna być motorem do podejmowania kolejnych wyzwań.
Zarys działań ewaluacyjnych
Cały proces powinien zacząć się od dokładnego przemyślenia podejmowanych działań. Odpowiadając sobie szczegółowo na pytania o to, co chcemy osiągnąć, w jaki sposób, jakie czynniki mają wpływ na nasze postępowanie albo też, gdzie przebiegają granice naszych możliwości w zakresie wprowadzania zmian, stworzymy zarys planu przygotowującego nas do owocnej analizy.
Chociaż ewaluacja kojarzy się większości z nas z czasem po przeprowadzeniu szkolenia, istnieją jeszcze inne sprzyjające momenty prowadzenia tego typu działań. Wyróżnia się przykładowo ewaluację początkową, której zadaniem jest zrewidowanie naszych celów i założeń z oczekiwaniami uczestników szkolenia. Warto się wówczas zastanowić, czy metody działań, jakie wybraliśmy, faktycznie przybliżą nas do osiągnięcia zamierzonych efektów. Moment ten można również wykorzystać na zapoznanie się ze specyfiką grupy i składających się na nią osób. Uzyskany obraz zapewne przyczyni się do lepszego dostosowania działań do potrzeb uczestników.
Zwłaszcza w przypadku szkoleń długotrwałych przydatna okazuje się ewaluacja środkowa. Na osi czasu może zostać ona ulokowana rozmaicie. Zwykle wybiera się okres przypadający na półmetek prowadzenia zajęć. Pod wpływem nowej wiedzy i doświadczeń, oczekiwania uczestników mogą ulec nieraz znaczącej modyfikacji. Ocena w trakcie prowadzenia działań, to wciąż dobry czas na wyłapanie ewentualnych błędów lub niedociągnięć, ponieważ pozostaje nam jeszcze niejedna okazja do ich naprawienia. Po zakończeniu szkolenia natomiast możemy podjąć się ewaluacji końcowej, która ostatecznie dostarczy nam informacji na temat jakości nauczania, w tym także poddana zostanie ona pod osąd uczestników. Należy mieć na uwadze, że poszczególne etapy dokonywania oceny są ze sobą powiązane. Ewaluacja jest procesem wymagającym systematyczności tym większej, im dłuższy jest okres jej prowadzenia.
Zobacz: Szkolenia - rozwój
Model Kirkpatricka
Jednym z najpopularniejszych obecnie modeli ewaluacji szkoleń stał się model autorstwa profesora Donalda Kirkpatricka. Zakłada on ocenę w czterech równie istotnych zakresach: reakcji na przeprowadzone szkolenie, zdobytej dzięki niemu wiedzy, zmianie zachowania uczestników pod wpływem nowych informacji oraz wyników, które stanowią najczęściej ogólne skutki szkolenia w przełożeniu na korzyści dla organizacji, w ramach której funkcjonują na co dzień uczestnicy. Kolejne zakresy wydają się być coraz trudniejsze do rzetelnego zbadania, jednak uzyskane na ich temat informacje są wprost proporcjonalnie istotne i interesujące.
Metody gromadzenia danych
Podejmując się zebrania danych, najczęściej korzysta się z kilku powszechnych i sprawdzonych metod. Najczęściej spotykane są kwestionariusze ankiety, które wręcza się uczestnikom do wypełnienia po szkoleniu. Dzięki ich anonimowości można liczyć, że badani nie będą krępować się w trakcie oceniania i udzielą szczerych odpowiedzi. Z innych sposobów pozyskiwania informacji wykorzystuje się także indywidualne wywiady, pracę z grupami focusowymi albo analizy wykonanych prac, obserwacje i inne. Każda z wymienionych metod posiada swoje zalety i wady. To, który ze sposobów gromadzenia informacji okaże się najbardziej przydatny, w dużej mierze zależy od tego, na jakiego rodzaju wiadomościach zależy nam najbardziej, a także jakie dalsze sposoby ich opracowania wybierzemy. Na przykład kwestionariusze ankiety z powodzeniem dostarczą nam danych do analizy ilościowej, co trudno powiedzieć w przypadku indywidualnych wywiadów, które w głównej mierze składałyby się ze swobodnej wypowiedzi badanego.
Ewaluacja nie ogranicza się jedynie do zbioru metod, za pomocą których zdobywamy określone dane. Ważne jest dbanie o dokładne i przemyślane realizowanie kolejnych kroków. Przede wszystkim informacje, na których będziemy pracować, nie powinny być dobierane przypadkowo. Zanim przystąpimy do analizy zgromadzonych danych należy je uporządkować w sposób, który ułatwi nam pracę i pozwoli uniknąć pomyłek. Wtedy można przystąpić już do interpretowania otrzymanych wyników wedle przyjętego klucza. Jeśli ewaluacja nie służy jedynie naszym celom osobistym, warto zatroszczyć się o przejrzyste i atrakcyjne zaprezentowanie uzyskanych rezultatów. Na koniec pozostaje jeszcze wyciągnąć odpowiednie wnioski i wcielić je w życie.
Zobacz: Usługi szkoleniowe w Polsce