Spółka osobowa czy kapitałowa ?
Niewątpliwie jest to spółka hybrydowa, mająca cechy zarówno spółki jawnej, jak i akcyjnej. Za zakwalifikowaniem spółki komandytowo – akcyjnej do spółek osobowych przemawia systematyka kodeksu. Przepisy regulujące spółkę zamieszczone są w tytule II, obok przepisów regulujących pozostałe spółki osobowe. Ponadto artykuł 125 kodeksu spółek handlowych stanowi o tym, że spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Hybrydowy charakter spółki polega na tym, że regulacja zawarta w dziale 3 tytułu II kodeksu ma charakter kadłubowy. Zgodnie z art. 126. § 1 kodeksu w sprawach nieuregulowanych w dziale 3 do spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się:
- w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, zarówno między sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy - odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej,
- w pozostałych sprawach - odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.
Stosowanie w ograniczonym zakresie przepisów o spółce akcyjnej nie daje podstaw do nazywania spółki komandytowo – akcyjnej spółką kapitałową. Zwłaszcza że przepisy te stosowane są odpowiednio. Wymóg odpowiedniego stosowania przepisów oznacza, że znajdą one zastosowanie wprost, ze zmianami, albo wcale. Wszelkie wątpliwości co do charakteru spółki jako osobowej rozstrzyga art. 4. § 1 kodeksu. Zgodnie z tym przepisem użyte w ustawie określenia oznaczają:
- spółka osobowa - spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną;
- spółka kapitałowa - spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną.
Na marginesie wskazać należy, że w zależności od systemu prawnego spółka komandytowo – akcyjna może mieć więcej cech spółki jawnej lub akcyjnej. W polskim modelu tejże spółki przeważają elementy osobowe.
Polecamy: Kto może prowadzić sprawy w spółce osobowej
Czy spółka komandytowo – akcyjna jest ułomną osobą prawną?
Na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Samo określenie ułomna osoba prawna, mimo że chwytliwe, nie jest jednak adekwatne do obecnego stanu prawnego. Do 25 września 2003 roku kodeks cywilny przewidywał tylko dwie kategorie podmiotów prawa cywilnego, tzn. osoby fizyczne i prawne. Popularyzacja pojęcia ułomnej osoby prawnej była próbą wprowadzenia – niejako tylnymi drzwiami – trzeciej kategorii. W aktualnym stanie prawnym pojęcie to wydaje się zbędne w związku z wprowadzeniem do kodeksu art. 331 § 1, zgodnie z którym do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Należy ponadto zwrócić uwagę na okoliczność, że brak przymiotu osobowości nie jest ułomnością tej konstrukcji prawnej, ale jej – być może największą – zaletą.
Dzięki temu dochód wypracowany przez taką spółkę nie jest opodatkowany podatkiem CIT. Ze względu na brak podmiotowości podatkowej spółek osobowych, wspólnicy mogą rozliczać dochody oraz straty spółki ze stratami i dochodami z innych spółek osobowych.
Osobowość prawna ma znaczenie wtórne wobec podmiotowości prawnej, która wynika z art. 8. § 1 kodeksu, zgodnie z którym spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Ponadto, zgodnie z § 2 spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Czy rada nadzorcza i walne zgromadzenie są organami spółki komandytowo – akcyjnej?
Często spotkać można pogląd, że rada nadzorcza i walne zgromadzenie są organami spółki komandytowo – akcyjnej. Zapatrywanie to uzasadniane bywa treścią przepisów z art. 331 § 1 i 38 kodeksu cywilnego oraz art. 126 § 1 kodeksu spółek handlowych.
Zgodnie z art. 38 kodeksu cywilnego osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Natomiast zgodnie z cytowanym uprzednio art. 331 § 1 do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Czy to oznacza, że do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi można stosować odpowiednio przepisy o działaniu przez organy? Aby odpowiedzieć na to pytanie, w pierwszej kolejności należy porównać cel działania rady nadzorczej i walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej i spółce komandytowo – akcyjnej. Rada nadzorcza w spółce akcyjnej wykonuje swoje funkcje w interesie samej spółki jako osoby prawnej i wszystkich wspólników. Działanie organu służy realizacji praw podmiotowych spółki. W przypadku spółki komandytowo – akcyjnej celem działania rady jest zagwarantowanie respektowania praw jednej tylko kategorii wspólników – akcjonariuszy.
W nauce prawa handlowego (Marzena Tajer, Prawo Spółek) wskazuje się, że rada nadzorcza stanowi w konstrukcji prawnej spółki komandytowo-akcyjnej swoistą strukturę organizacyjną, utworzoną w celu sprawowania nadzoru w interesie akcjonariuszy, do której z uwagi na podobieństwo pełnionej funkcji należy stosować przepisy dotyczące rady nadzorczej w spółce akcyjnej.
W taki sam sposób należy rozumieć walne zgromadzenie. Struktury te nazwać można quasi – organami, które istotnie różnią się od swoich imienników – organów spółki akcyjnej. Na koniec należy podkreślić że to, iż omawiana spółka jest ułomną osobą prawną i że w jej strukturze występują quasi organy nie wpływa ujemnie na jej funkcjonowanie. Nie są to bowiem określenia wartościujące. Aktualnie można zaobserwować renesans zainteresowania spółkami osobowymi, które są wykorzystywane jako wehikuły podatkowe.
Polecamy: Spółka komandytowo-akcyjna sposobem na rodzinny biznes