Od określenia właściwości sądu zaczyna się pisanie każdego pozwu. Trzeba bowiem wiedzieć do kogo kierujemy dane pismo. O tym czy właściwy jest sąd rejonowy czy okręgowy rozstrzygają przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 16-18).
Struktura sądów w Polsce
Zanim zacznie się omawiać właściwość rzeczową należy zwrócić uwagę, że sądy w Polsce mają hierarchiczną strukturę. To samo dotyczy sądów powszechnych. Zgodnie z postanowieniami ustawy o ustroju sądów powszechnych na samym dole piramidy są sądy rejonowe, wyższe piętro zajmują sądy okręgowe, najwyższe zaś sądy apelacyjne. Natomiast nad wszystkim „kontrolę” sprawuje Sąd Najwyższy.
Zobacz: Kiedy sąd będzie mógł zawiesić postępowanie?
Do jakiego sądu?
Powód w pierwszej kolejności musi określić, do sądu którego szczebla będzie wnosił pozew. Sprawy w pierwszej instancji mogą bowiem rozstrzygać sądy rejonowe lub sądy okręgowe.
Zgodnie z zasadą przewidzianą w k.p.c. większość spraw rozstrzyga sąd rejonowy, jako sąd pierwszej instancji. Tylko nieliczne sprawy podlegają kognicji sądu okręgowego. Jeżeli zatem przepisy kodeksu nic innego nie stanowią sprawę kieruje się do sądu rejonowego.
Do sądu okręgowego
Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:
- o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe,
- o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,
- o roszczenia wynikające z Prawa prasowego,
- o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w postępowaniu w sprawach gospodarczych sto tysięcy złotych,
- o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni.
- o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,
- o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
Przedsiębiorca musi zwrócić uwagę, że kognicji sądu okręgowego podlegają sprawy w których wartość przedmiotu sporu przekracza 100 000 zł. Jeżeli sprawy nie mają charakteru gospodarczego właściwość sądu okręgowego obejmuje roszczenia przewyższające kwotę 75 000 zł.
Zobacz: Kiedy sąd może sprawdzić wartość przedmiotu sporu?
A jednak w sądzie rejonowym…
Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia również grupę spraw, które zawsze niezależnie od wartości przedmiotu sporu rozpatrywane są w pierwszej instancji przez sąd rejonowy. Katalog tych spraw obejmuje:
- sprawy o alimenty,
- sprawy o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami
- sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Sprawy te będą rzadko spotykane w obrocie gospodarczym jednak należy pamiętać o ich istnieniu.