Czym jest utwór?
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Za utwór uznajemy każdy przejaw działalności twórczej, czyli działalności o charakterze kreacyjnym, której rezultatem jest wytwór intelektualny, dający zakwalifikować się jako nowy, wzbogacający istniejący stan rzeczy. Utwór musi mieć również indywidualny charakter, czyli powinien wyróżniać się na tle innych, podobnych przejawów działalności twórczej, w sposób wskazujący na jego oryginalność, musimy uznać, że jest on niepowtarzalny i nie ma wiernego odpowiednika w przeszłości.
Zobacz: ACTA - wolność słowa v prawa twórców
Zapewne niewielu z nas czytając ten opis pomyśli, że za utwory uznawane są również rozkłady jazdy, książki adresowe, telefoniczne, kucharskie, instrukcje obsługi slogany reklamowe, zestawienia programów telewizyjnych i radiowych. Są to tzw. graniczne wytwory intelektu, korzystające z pełnej ochrony prawa autorskiego.
Sąd Najwyższy uznał instrukcję BHP za utwór w rozumieniu prawa autorskiego.
Dlaczego instrukcja BHP jest utworem?
Sąd Najwyższy uznał, iż instrukcja BHP spełnia kryteria działalności twórczej, wyróżniającej się oryginalnością na tle podobnych instrukcji BHP i ma charakter technologiczno-popularnego poradnika, gdyż autor zapoznawał czytelnika z przepisami prawnymi z różnych dziedzin prawa, przydatnych dla pracowników. W omawianej sprawie ciekawy jest również fakt, iż sąd przyznał prawa autorskie do tego utworu nie pracodawcy, a pracownikowi, chociaż stworzony został przez pracownika w zakładzie pracy.
Utwór pracowniczy
Za utwór uznaje się również tzw. utwory pracownicze, czyli dzieła stworzone w ramach stosunku pracy. Rozróżnienie, czy dzieło, które wykonamy w pracy faktycznie jest utworem i czy jest utworem pracowniczym ma istotne znaczenie, gdyż od tego zależy komu będą przysługiwać autorskie prawa majątkowe do takiego utworu. Istotną kwestią jest ustalenie co mieści się w ramach obowiązków pracowniczych, czy nasze dzieło nie przekracza zakresu tych obowiązków. Na przypisanie praw majątkowych do utworu nie ma znaczenia to, iż stworzyliśmy utwór na terenie zakładu pracy, a nawet to, że stworzyliśmy utwór w godzinach pracy. Jeżeli stworzenie utworu przekracza nasz zakres obowiązków pracowniczych mamy do utworu pełne prawa.
W przytoczonej wcześniej sprawie dowiedziono, że sporządzenie instrukcji BHP przekraczało zakres obowiązków pracowniczych osoby, która wniosła powództwo, tak więc wszelkie prawa autorskie przypadały twórcy, a nie pracownikowi.
Zobacz: Samochód poleasingowy dla firmy - vademecum
Prawa autorskie przysługują twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek dodatkowych przesłanek. Rozróżniamy autorskie prawa majątkowe i autorskie prawa osobiste. Twórcy przysługuje wyłączne prawo rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji. Autorskie prawa majątkowe mogą być przedmiotem swobodnego obrotu, oznacza to, że autor może przenieść te prawa na inną osobę np. na pracodawcę.
W omawianej sprawie autorskie prawa majątkowe nie zostały przeniesione na pracodawcę, który swobodnie korzystał z instrukcji BHP. Dowiedziono również, iż pracodawca za sporządzanie podobnych opisów płacił osobom zleconym.
Ponieważ pracodawca wykorzystywał instrukcję BHP nie wypłacając dodatkowego wynagrodzenia jej twórcy, Sąd Najwyższy przyznał twórcy odszkodowanie na podstawie art.79 prawa autorskiego.