Przepisy oddziału 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych upoważniają do korzystania z utworu, bez zgody uprawnionego. Eksploatacja dzieła jest odpłatna lub nieodpłatna. Unormowanie takie wprowadza się ze względów praktycznych i osobistych użytkowników utworów, a także ze względu na interesy publiczne. Dlatego wyróżnia się dozwolony użytek osobisty i publiczny.
Warunki dozwolonego użytku
Dozwolony użytek zgodnie z art. 35 prawa autorskiego nie może naruszać normalnego korzystania z utworu i godzić w słuszne interesy twórcy. Przykładowo Eksploatacja dzieła nie może prowadzić do ekonomicznej konkurencji z korzystaniem, które nie jest objęte dozwolonym użytkiem. Przykładem godzenia w słuszne interesy twórcy jest nieusprawiedliwione zmniejszenie jego dochodów.
Korzystanie z utworu wymaga podania autora i źródła, z którego korzystamy.
Polecamy: Firma w spadku - zarząd sukcesyjny
Eksploatacja jest bezpłatna, tylko w przypadkach wyczerpująco w ustawie wymienionych.
Przepisy dozwolonego użytku odnoszą się, do utworów już rozpowszechnionych.
Interpretacja przepisów o dozwolonym użytku nigdy nie może mieć charakteru rozszerzającego.
Dozwolony użytek osobisty
Uregulowany w art. 23 prawa autorskiego dozwolony użytek osobisty umożliwia osobom fizycznym, korzystanie z rozpowszechnionych utworów w zakresie własnego użytku osobistego. Z dzieła można korzystać na wszystkich polach eksploatacji i w dowolnym celu np. edukacyjnym albo rozrywkowym. Jedynie eksploatacja utworu nie może mieć celu komercyjnego. Dla własnych celów osobistych można zwielokrotniać dzieło, na co składa się również jego utrwalanie. Muszą to być pojedyncze egzemplarze. Prócz samego użytkownika zakres dozwolonego użytku osobistego obejmuje również krąg osób pozostających z nim w związku osobistym. Związek taki to przede wszystkim pokrewieństwo, powinowactwo czy stosunek towarzyski.
Dozwolony użytek osobisty nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego. Nie można powołać się na dozwolony użytek osobisty w przypadku korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu oraz programów komputerowych.
Polecamy: serwis Utwory pracownicze
Dozwolony użytek publiczny
Dozwolony użytek publiczny daje możliwość korzystania z dzieła bez zgody uprawnionego ze względu na interes publiczny oraz potrzeby kulturalno- oświatowe społeczeństwa.
Eksploatacja w ramach dozwolonego użytku publicznego obejmuje :
1. prawo cytatu
Można przytaczać w utworach, które stanowią samoistną całość urywki innych utworów lub drobne utwory w całości. Jednak musi się to wiązać z potrzebą wyjaśnienia, analizy krytycznej, nauczania lub prawami gatunku twórczości. Nie ma ustalonego rozmiaru cytatu. W każdym przypadku kwestia ta podlega ocenie.
W podręcznikach szkolnych, wypisach i antologiach umieszczanie cytatów jest dozwolone tylko ze względu na cel dydaktyczny i naukowy. W tym przypadku twórcy należy się wynagrodzenie.
2. przedruk
Prawo przedruku pozwala na wykorzystywanie w mediach sprawozdań o aktualnych wydarzeniach, różnych aktualnych wypowiedzi, fotografii reporterskich, artykułów na tematy polityczne, gospodarcze, religijne, a także streszczeń utworów, mów wygłoszonych publicznie. W niektórych przypadkach twórcy należy się prawo do wynagrodzenia. Należy pamiętać o wymogu aktualności materiałów wykorzystanych w mediach oraz wykorzystaniu ich w celu informacyjnym.
3. przywilej bibliotek
Biblioteki, archiwa lub szkoły mogą udostępniać nieodpłatnie egzemplarze utworów. Udostępniają swoje zbiory dla celów badawczych lub poznawczych. Mogą zlecać sporządzenie egzemplarzy w celu uzupełnienia zbioru.
4. dozwolony użytek w celach naukowych
Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z utworów oraz utrwalać ich fragmenty w celach naukowych lub do prowadzenia własnych badań
5. dozwolony użytek dla dobra osób niepełnosprawnych
Można korzystać z utworów dla dobra osób niepełnosprawnych. Eksploatacja dzieła musi odnosić się bezpośrednio do ich upośledzenia.
6. dozwolony użytek w sferze nadawania utworu
Można rozpowszechniać za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utworów nadawanych przez radio i telewizję. Jednak grono odbiorców musi być oznaczone i zamknięte. Odbiorcy znajdują się w jednym budynku lub w zespole domów jednorodzinnych, które nie przekraczają 50 gospodarstw.
W ramach dozwolonego użytku publicznego można publicznie odbierać nadawane utwory, za pomocą urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego. Jednak nie można osiągać z tego tytułu korzyści majątkowych.
7. rozpowszechnianie
Możliwe jest rozpowszechnianie utworów wystawionych na stałe w ogólnie dostępnych miejscach takich jak: drogi, ulice, place, ogrody. Rozpowszechnianie nie może być do tego samego użytku.
Dla promocji utworów można rozpowszechniać w katalogach lub innych publikacjach, utwory wystawione w muzeach, galeriach i salach wystawowych.
Jeżeli nawiązanie porozumienia z twórcą napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, można bez jego zgody rozpowszechniać utwory w encyklopediach i atlasach. Autorowi dzieła przysługuje jednak prawo do wynagrodzenia.
W granicach dozwolonego użytku publicznego mieści się również wystawianie publicznie egzemplarza utworu plastycznego (nie osiągając korzyści majątkowych), niektóre działania ośrodków informacji lub dokumentacji, korzystanie z utworów dla celów publicznych, reklamy publicznej.
Dozwolony użytek publiczny zezwala na publiczne wykonanie utworów podczas różnych ceremonii (jeżeli nie jest to związane z osiąganiem korzyści majątkowych i nie jest w celu promocyjnym, reklamowym lub wyborczym). W ramach dozwolonego użytku publicznego mieści się korzystanie z utworów przy prezentacji i naprawie sprzętu oraz korzystanie z obiektu budowlanego, jego rysunku, planu albo innego ustalenia w celu odbudowy lub remontu.
Polecamy: serwis Organizowanie imprez