Zgodnie z art. 104 ust. 1 prawa autorskiego organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, zwanymi dalej "organizacjami zbiorowego zarządzania" lub OZZ, w rozumieniu ustawy, są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy”.
Co to jest OZZ
Stowarzyszenie takie winno uzyskać zezwolenie od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na podjęcie statutowych działań przewidzianych w prawi autorskim. Brak takiego zezwolenia oznacza iż dany podmiot nie będzie mógł korzystać z szeregu uprawnień przewidzianych dla OZZ w prawie autorskich, choć będzie podobnie jak OZZ zarządzał prawami.
Organizacje zbiorowego zarządzania mogą działać, co do zasady, w formie stowarzyszenia i to stowarzyszenia zrzeszającego podmioty praw autorskich lub pokrewnych. Do takiej formy działalności zastosowanie będą mieć przepisy ustawy - Prawo o stowarzyszeniach. Zgodnie z ta ustawą stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zarejestrowaniu.
Zobacz: Jak napisać dobrą umowę prawno-autorską- o czym warto pamiętać?
Zadania
Celem i jednocześnie zadaniem OZZ jest zbiorowy zarząd prawami autorskimi. Ustawodawca nie podał przy tym legalnej definicji „zbiorowego zarządu”. Można jednak pokusić się o określenie istoty takiego zarządu, który oznacza upoważnienia dla OZZ uzyskane od twórców lub też artystów wykonawców, na podstawie stosowanej umowy, do:
1. udzielania licencji na utwory/artystyczne wykonania
2. kontrolowanie korzystania z utworu lub artystycznego wykonania przez inne podmioty niż twórca lub wykonawca
3. pobieranie tantiem autorskich od korzystających z utworów lub artystycznych wykonań
4. przekazywanie tantiem twórcom/ artystom wykonawcom.
Wykonywanie zadań
Niektóre z umów zawieranych między OZZ a twórcami czy artystami wykonawcami była krytykowana jako niekorzystna dla uprawnionych a niezwykle korzystna dla OZZ. Podkreślić w tym miejscu należy, iż zwłaszcza kontrola korzystania z utworu byłaby znacznie utrudniona gdyby dokonywał jej sam twórca (konieczność sprawdzania np. rozgłośni radiowych itp.) czy wręcz w praktyce niemożliwe.
Niezwykle istotne „przywileje prawne” przewiduje dla OZZ art. 105 prawa autorskiego. Zgodnie z tym artykułem „domniemywa się, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona do zarządzania i ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem oraz że ma legitymację procesową w tym zakresie. Na domniemanie to nie można się powołać, gdy do tego samego utworu lub artystycznego wykonania rości sobie tytuł więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania. W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może się domagać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat.”
Zobacz: Jak napisać dobrą umowę prawno-autorską- o czym warto pamiętać?
Utwory zagraniczne
Co jednak zrobić gdy chcemy korzystać z utworów artystów zagranicznych? Organizacje Zbiorowego Zarządzania często na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji mogą zarządzać również prawami artystów zagranicznych. Fakt iż jest to utwór zagraniczny nie oznacza iż możemy z niego korzystać w sposób absolutnie dowolny.
Warto również pamiętać o art. 106 prawa autorskiego zgodnie z którym „organizacja zbiorowego zarządzania jest obowiązana do jednakowego traktowania praw swoich członków oraz innych podmiotów przez siebie reprezentowanych w zakresie zarządzania tymi prawami lub dochodzenia ich ochrony. Organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych powodów, odmówić zgody na korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań w granicach wykonywanego przez siebie zarządu. Organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych powodów, odmówić podjęcia zarządzania prawem autorskim lub prawem pokrewnym. Zarządzanie to wykonuje zgodnie ze swoim statutem”.
Zobacz: Fundusz Martwej Ręki - w prawie autorskim
Autorka artykułu jest prawnikiem, specjalistą w zakresie prawa prasowego, autorskiego oraz własności przemysłowej - kancelaria@mbrzozowska.pl