Dopuszczalność cytatu na gruncie ustawy
Zgodnie z art. 29 prawa autorskiego „wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach”.
Zobacz: Linkowanie a prawo autorskie
Jaki musi być cytat
Może to być cytat słowny, słowno-muzyczny, muzyczny, fotograficzny i inny. Pamiętać jednak należy o pewnych warunkach.
W przypadku cytatu, obecne prawo autorskie nie reguluje rozmiarów, ani granic cytatu. W potocznym obiegu bardzo często powtarzana jest informacja iż mają to być 4 takty, w przypadku dzieła muzycznego, lub 21 sekund w przypadku dzieła audiowizualnego. Nie jest to jednak jakakolwiek normatywnie ustalona granica (co jeśli np. dzieło, w którym chcemy zacytować składa się np. z dwóch taktów, lub trwa 30 sekund.)
Analizując kwestie związane z rozmiarem cytatu należy brać pod uwagę jego funkcję, cel, przeznaczenie w utworze. W jednym z wyroków sądowych Sąd Najwyższy stwierdził iż „przytoczenie cudzego utworu nawet w całości jest dozwolone, jeżeli następuje w określonym w art. 29 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przy czym przytaczany utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu twórczości własnej, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne dzieło”.
Sąd analizując kwestię rozmiaru cytatu uznał również, iż „ w art. 29 ust. 1 prawa autorskiego nie chodzi o rozmiar przytaczanego we własnym dziele utworu, lecz o ich wzajemne relacje i cel cytatu. W określonych wypadkach uzasadnione może być nawet przytoczenie cudzego utworu w całości, jeżeli następuje to w celu wyjaśniania, analizy krytycznej, nauczania lub uzasadnione jest prawami gatunku twórczości.
W każdym razie jednak cytowany urywek lub nawet cały drobny utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu własnej twórczości, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne, samoistne dzieło. Ze względu na różnorodność stanów faktycznych nie jest możliwe stworzenie ogólnej reguły, określającej proporcje utworu przejmowanego do utworu własnego, w każdym razie jednak, jak przyjmuje się w literaturze przedmiotu, cytat w stosunku do całości musi pełnić rolę podrzędną. Ocena, czy ze względu na rozmiar cytatu przejęcie jest dozwolone, musi być dokonana zatem w okolicznościach konkretnej sprawy”.
Zobacz: Kod źródłowy a prawo autorskie
Charakter cytatu
Podsumowując powyższe kwestie stwierdzić należy iż by korzystać z prawa cytatu należy pamiętać o warunkach precyzowanych przez ustawodawcę. Cytować można w dziełach autorskich/utworach stanowiących samoistną całość, w określonym celu. Cytat ma stanowić rolę podrzędną do całości tzn. ma być tak postrzegany by przeciętny widz/słuchacz/czytelnik mógł odróżnić dzieło cytowane w utworze, by skorzystać z prawa cytatu należy wymienić autora i źródło. Jeśli więc cytujemy z Internetu koniecznym jest podanie autora i źródła – bez tego nie możemy w ogóle mówić o korzystaniu z prawa cytatu.
Trzeba przy tym pamiętać iż utwór rozpowszechniony to utwór, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie. Czy w każdym przypadku cytowania dzieła z Internetu mamy do czynienia z utworem udostępnionym za zgodą twórcy? Truizmem jest w tej sytuacji stwierdzenie iż prawo autorskie nie nadąża za Internetem.