Osobiste prawa autorskie
Jeżeli chodzi o osobiste prawa autorskie, to uprawnienia te chronią więź twórcy z utworem i powstają z chwilą ustalenia utworu. Są nieprzenoszalne, nie podlegają zrzeczeniu oraz nie są ograniczone w czasie. Ustawowy katalog praw osobistych zawarty jest w art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: PrAut), należą do niego m. in.: (i) prawo do autorstwa utworu - twórca nie może być pozbawiony autorstwa swojego utworu w żaden sposób, (ii) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnienia go anonimowo - nie można zabronić twórcy publikowania i rozpowszechniania utworu pod jego nazwiskiem, pseudonimem lub anonimowo, jeżeli takie jest jego życzenie, (iii) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania - nikt nie jest uprawniony do wprowadzania zmian do utworu bez zgody jego autora, (iv) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności - twórca decyduje, kiedy utwór ujrzy światło dzienne, (v) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu - twórca ma prawo kontrolować sposób, w jaki jest wykorzystywany jego utwór. Mimo niezbywalności i niezrzekalności osobistych praw autorskich twórca może zobowiązać się do niewykonywania ich wobec określonych osób lub wydać zgodę na wykonywanie praw osobistych w jego imieniu. Zgodę tą twórca może jednak w każdej chwili odwołać.
Majątkowe prawa autorskie
Ten rodzaj praw kształtowany na wzór prawa własności, chroni ekonomiczne interesy twórcy i jest przedmiotem obrotu. Składa się na nie wyłączne prawo korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz pobierania z tego tytułu wynagrodzenia. W odróżnieniu od praw osobistych, prawa majątkowe są zbywalne i podlegają zrzeczeniu. Prawa te są ograniczone w czasie i wygasają 70 lat od śmierci twórcy lub innych zdarzeń określonych w ustawie. Mogą także zostać zbyte w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy o przeniesienie praw autorskich lub licencyjnej. W przypadku tej pierwszej twórca pozbywa się przysługujących mu praw majątkowych na wymienionych w umowie polach eksploatacji. Natomiast w przypadku umowy licencyjnej licencjobiorca otrzymuje jedynie prawo do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji przez określony czas i na określonym terytorium. Umowa licencyjna może przybrać formę licencji wyłącznej, która przyznaje licencjobiorcy wyłączne prawo korzystania z utworu z wyłączeniem osób trzecich. Twórca może również udzielić licencji niewyłącznej, która nie wyklucza udzielenia licencji innym osobom oraz korzystania z utworu przez licencjodawcę.
Ochrona praw autora
W razie naruszenia praw osobistych lub majątkowych do swojego utworu twórca ma prawo wystąpić do naruszyciela z roszczeniami i żądać m.in. zaniechania dalszego naruszania, usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej. Z tego też względu autor powinien szczegółowo znać katalog przysługujących mu praw.
Polecamy serwis: Prawa autorskie